Prinsenvlag

De prinsenvlag.

De prinsenvlag is een historische vlag. De vlag was van 1590 tot 1663 de vlag van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De opvolger van de prinsenvlag heet de Statenvlag.

Vlag van Nederland

Zie ook vlag van Nederland voor de huidige vlag van Nederland.

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Zie Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De vlag was waarschijnlijk vanaf 1590 officieel in gebruik. Twee jaar daarvoor, in 1588, verklaarden zeven gewesten zichzelf onafhankelijk. Dit waren de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland en Stad en Ommelanden (Groningen). Ook waren er een paar generaliteitslanden (gebieden bestuurd door de Staten-Generaal) waar nu Limburg, Noord-Brabant en Zeeuws-Vlaanderen liggen. Drenthe was een apart geval. Het was wel een gewest, maar niet vertegenwoordigd in de Staten-Generaal. Deze gewesten samen vormden dus de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, refererend aan het aantal deelnemende gewesten (exclusief Drenthe).

Gebruik van de vlag

Wapen van het Prinsdom Orange.

De naam prinsenvlag geeft aan dat de vlag door (de aanhangers van) een prins werd gebruikt. Deze prins was Willem van Oranje. Vanwege de kleuren werd de vlag in het Frans ookwel orange-blanche-bleu genoemd (blanche is Frans voor wit, denk maar aan blank). In het Nederlands werd dit uitgesproken als oranje-blanje-bleu.

De vlag werd waarschijnlijk al wel langer niet officieel gebruikt. Het wit en blauw komt van de wit-blauw gestreepte jachthoorn op het wapen van het Prinsdom Orange. Daarboven werd vaak een oranje wimpel geplaatst. Orange is namelijk Frans voor oranje (en sinaasappelen, maar Willem van Oranje klonk beter dan Willem van Sinaasappelen). Dit was de vroegste vorm van de prinsenvlag. Deze vorm werd voornamelijk gedragen na de moord op Willem van Oranje. Nóg eerder werden de kleuren elk afzonderlijk meegedragen.

De Statenvlag, vanaf 1650 in gebruik.

Na verloop van tijd werd duidelijk dat er nadelen aan de vlag zaten. Het oranje was slecht zichtbaar op zee. Ook was de kleur erg duur (er waren toen alleen nog maar natuurlijke kleurstoffen). Ook had de stadhouder, Willem II van Oranje, een staatsgreep gepleegd. Vlak daarna was hij overleden, maar veel mensen hadden het wel even gehad met de Oranjes. De zoon van de stadhouder, Willem III van Oranje, was nog een baby. Daarom grepen de staatsgezinden de macht (het begin van het Eerste Stadhouderloze Tijdperk). Zij behoorden tot de zogenoemde gegoede burgerij. Ze waren bijvoorbeeld handelaren en kooplieden. Ook waren zij vaak regenten (bestuurders) van de steden en gewesten. De Staatsen wilden meer macht voor degenen die het geld in het laatje brachten (zijzelf) en minder voor stadhouders die dat werden omdat ze afstamden van Willem van Oranje. Hun aanvoerder was handelaar en regent Johan de Witt, uit de heel belangrijke Hollandse handelsstad Dordrecht. Hij werd raadpensionaris van Holland. In feite was hij daarmee de premier en minister van Buitenlandse Zaken ineen. De machtige Staatsen, ookwel Loevesteiners genoemd, vervingen al meteen de vlag toen ze aan de macht kwamen in 1650. De nieuwe vlag heette de Statenvlag. Deze was al op een aantal plekken in gebruik, maar werd nu officieel. De vlag had namelijk niet het dure, slecht zichtbare en prinselijke oranje, maar het goedkopere, beter zichtbare rood bovenin. In 1663 werd de prinsenvlag helemaal niet meer gebruikt.

Nieuw leven

De vereniging had verschillende lokale afdelingen. Dit is de vlag van de afdeling Vlaardingen.

In 1932 werd Vereniging De Princevlag opgericht. Deze vereniging wilde ervoor zorgen dat de prinsenvlag weer gebruikt zou worden als nationale vlag. Dat deden ze door het gebruik van de vlag te promoten. Het was toen namelijk nog niet wettelijk vastgelegd hoe de Nederlandse vlag eruit zag. Het toenmalige kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III gaf vervolgens aan het uiterlijk van de vlag wél wettelijk vast te willen leggen. Onder leiding van de nieuwe premier Hendrikus Colijn werd in 1937 wettelijk vastgelegd dat de Nederlandse vlag de kleuren rood, wit en blauw had.

Omstreden gebruik

De vlag is ook gebruikt door groepen met een vrij slecht imago. Hierdoor is de vlag tegenwoordig ook controversieel. Hieronder staan deze groeperingen en hun gebruik uitgelegd.

Zuid-Afrika

Zie Apartheid voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vlag van Zuid-Afrika (1928-1994).

In 1928 werd in Zuid-Afrika een vlag ingevoerd, zie rechts, die gebaseerd was op de prinsenvlag. Vanaf 1948 regeerde de als extreemrechts bestempelde Nasionale Party het land. Onder leiding van deze partij ontstond de Apartheid, rassensegregatie tussen blanke mensen en mensen met een donkere huidskleur. De blanke minderheid bepaalde de regels terwijl de zwarte meerderheid niks te zeggen had en niet de toegang had tot gelijkwaardige voorzieningen ten opzichte van de blanken. Hierdoor kreeg de vlag een negatief imago van onderdrukking. Toen de Apartheid in 1994 werd afgeschaft werd de vlag ook vervangen.

NSB

Zie Nationaal-Socialistische Beweging voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Uitleg van de NSB over het gebruik van vlaggen en logo's. Bij de prinsenvlag staat: nationale vlag.

Naast de Vereniging De Princevlag was er nog een andere Nederlandse groep die de prinsenvlag weer wilde invoeren: de Nationaal-Socialistische Beweging, NSB. Dit was een extreemrechtse politieke partij die banden had met de Duitse NSDAP van Adolf Hitler. Ook zij deden in de jaren '30 van de vorige eeuw voorstellen om van de prinsenvlag vlag de nationale vlag te maken. Dit was ook een van de redenen dat premier Colijn koos voor de rood-wit-blauwe versie. De NSB gebruikte naast de prinsenvlag ook hun partijvlag, op het plaatje te zien onder de prinsenvlag. Op deze partijvlag stond hun embleem. Op de linkerpagina van de afbeelding zie je dat embleem. Op dat embleem staat een schildje met de prinsenvlag, daarop een gouden leeuw. Hiermee stond dus ook op de partijvlag de prinsenvlag.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde de NSB met de nazi's. Dit droeg vanzelfsprekend bij aan een zeer slecht imago van de prinsenvlag.

Extreemrechts

Zie extreemrechts voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Versie met VOC-logo. Deze zie je nog wel eens bij demonstraties.

Tegenwoordig wordt de vlag dankzij de associatie met extreemrechts alleen nog maar gebruikt door andere extreemrechtse groeperingen. Voorbeelden hiervan zijn Voorpost en de Nederlandse Volks-Unie. Zij gebruiken de vlag ook ter promotie van het Grootneerlandisme, een verenigd Nederland en Vlaanderen. Sommige leden van deze groepen zitten ook in de harde kern van voetbalclubs (hooligans). In voetbalstadions zie je de vlag dus soms ook. En tijdens sommige rellen en demonstraties van rechtse tot extreemrechtse groepen wil je de vlag ook wel eens voorbij zien komen.

Ander gebruik

Vlag van New York City.

De vlag wordt, in aangepaste vorm, nog steeds op een paar plekken gebruikt. Het bekendste voorbeeld is misschien wel de vlag van New York City in de Verenigde Staten. Ook op andere plekken in de staat New York zie je de vlag of de kleuren daarvan nog wel. De prinsenvlag was tijdens de kolonisatie van het gebied door de Nederlanders immers de vlag van Nederland.