Sozialdemokratische Partei Deutschlands

Socialdemokratische Partei Deutschlands (SPD)
Oprichting	27 mei 1875
Opheffing
Actief in	Duitsland
Richting	Centrumlinks
Stroming	Sociaaldemocratie Progressivisme Europeanisme Europees federalisme
Presidentskandidaat
President
Vicepresidentskandidaat
Vicepresident
Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden
Oprichter(s)
Partijleider	Saskia Esken Lars Klingbeil
Partijvoorzitter
Secretaris-generaal
- Bondsdag
- Regionale parlementen
- Europees Parlement
- Provinciale Staten
- Gemeenteraden
- Burgemeesters
- Commissarissen van de Koning
Zetels
- Bondsdag	207 van de 733
- Regionale parlementen	471 van de 1866
- Europees Parlement	14 van de 96
- Provinciale Staten	van de 572
- Gemeenteraden	van de 8512
- Burgemeesters	van de 345
- Commissarissen van de Koning	van de 12
Overig
Wetenschappelijk bureau
Partijblad
Partijlied
Jongerenorganisatie
Studentenorganisatie
Vrouwenbeweging
Lhbt-vleugel
Zusterpartij(en)
Fractie in het Benelux-parlement
Europese fractie	Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten
Internationale organisatie
Voorgaande partij(en)
Opvolgende partij(en)
Fusie van
Opgegaan in
Afsplitsing van
Afsplitsing(en)
Voortzetting van
Portaal Politiek

De Sozialdemokratische Partei Deutschlands (Nederlands: 'Sociaaldemocratische Partij van Duitsland'), afgekort SPD, is een politieke partij uit Duitsland. De SPD is samen met de Christlich Demokratische Union Deutschlands (Nederlands: 'Christendemocratische Unie van Duitsland', afgekort CDU), een van de twee grote politieke partijen van het land. Het is meestal de CDU of de SPD die sinds de Tweede Wereldoorlog de grootste is geworden. De SPD is in 1875 opgericht met de afschaffing van de monarchie en is daarmee de oudste politieke partij van het land. De partij was tussen 1933 en 1945 verboden. Na de Tweede Wereldoorlog werd de partij heropgericht.

De SPD heeft tussen 1969 en 1982, tussen 1998 en 2005 en tussen 2021 en 2025 de bondskanselier van het land geleverd. Qua standpunten komt de SPD overeen met de Nederlandse Partij van de Arbeid (PvdA) of het Vlaamse Vooruit. De partij komt op voor de arbeiders en zet zich in voor hogere lonen, betere werkomstandigheden en hogere pensioenen. Daarnaast is de SPD erg van de gelijkheid en zet zich in voor onder meer gelijke behandeling van en rechten voor minderheden. Qua ledenaantal was de SPD ooit de grootste partij van Duitsland. Nog steeds is de SPD de grootste sociaaldemocratische partij ter wereld.

Geschiedenis

Voorgeschiedenis

De SPD-fractie in 1889. De partij was toentertijd nog verboden, maar de partij had enkele onafhankelijke leden in het parlement.

De geschiedenis van de SPD gaat helemaal terug naar 1863. Toen stichtte Ferdinand Lassalle de Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein (ADAV). Zes jaar later richtten Wilhelm Liebknecht en August Bebel de Sozialdemokratische Arbeiterpartei (SDAP) op. De twee partijen gingen samen op in één partij in 1875 na een conferentie in Gotha. De partij kreeg de nieuwe naam Sozialdemokratische Arbeiterspartei Deutschlands (SAPD). De conferentie werd ook gevolgd door de Duitse filosoof Karl Marx. Hij schreef over de conferentie zijn Kritiek op het program van Gotha (1875).

De sociaaldemocratische partij was een vereniging en officieel geen partij. Het socialisme werd namelijk onderdrukt in Duitsland. In 1878 werd de SAPD door rijkskanselier Otto von Bismarck verboden. De SAPD was namelijk tegenstander van de monarchie en voorstander van een revolutie. Desondanks groeide de partij in ledenaantal. Ook kon de partij alsnog leden krijgen in het parlement, omdat het mogelijk was om als onafhankelijk lid aan de verkiezingen mee te doen. In 1890 werd het verbod opgeheven, waarna de partij zetels in de Rijksdag kreeg. De partij veranderde toen ook haar naam naar Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD).

Tijdens het keizerrijk

De verkiezingsposter van SPD in 1903: "Rode verkiezingen".

De SPD richtte zich op het verbeteren van de levensomstandigheden van de werkende klasse. De partij zorgde ervoor dat fabrieken gecontroleerd werden, vrouwen en kinderen van soldaten in de dienstplicht een uitkering kregen en het werk in de mijnen veiliger werd. Naast een politieke partij had de SPD ook veel bibliotheken, klaslokalen en theaters om de ideologie verder te verspreiden.

In 1891 kwam de SPD met het programma van Erfurt. Dat was nog radicaler dan het programma van Gotha. De partij pleitte voor een volledige nationalisatie van de Duitse industrie. De partij sloot toentertijd nog niet een revolutie uit, maar aan het begin van de 20e eeuw werd de partij een stuk gematigder. In plaats van een revolutie wilde de SPD verandering bereiken op democratische weg via verkiezingen. Vooral Eduard Bernstein pleitte voor die meer gematigde weg. Radicalere leden van de partij, zoals Rosa Luxemburg, waren tegenstander van Bernstein. Zo verdedigde Luxemburg in haar pamflet Hervorming of revolutie een socialistische revolutie en keurde de ideeën van Bernstein af.

In 1912 behaalde SPD 35% van de stemmen in Duitsland, waardoor zij de grootste partij in het parlement werden. Voor de conservatieve elites in Duitsland zat de angst er goed in. In 1914 begon de Eerste Wereldoorlog. De SPD was sterk antimilitaristisch (zij waren tegenstanders van oorlog) en voerde demonstraties tegen de oorlog. Conservatieve politici zagen de SPD daarom als anti-Duits en wilden de partij verbieden. Het partijbestuur van de SPD werd steeds loyaler aan de regering en de keizer. SPD-leider Friedrich Ebert besloot daarom om de oorlog te steunen. Volgens Ebert was dat nodig omdat Duitsland de oorlog van Rusland zou verliezen als de arbeidersklasse de oorlog niet zou steunen. Hierdoor zou Duitsland onder het gezag van de tsaar vallen, wat nog slechter voor de werkende klasse was.

In 1917 werden antimilitaristische leden van de SPD uit de partij gezet, waaronder Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht en Huga Haase. Zij richtten vervolgens de Spartacusbond op. Ook Eduard Bernstein en Karl Kautsky verlieten de partij. De Spartacusbond kwam aan het einde van de oorlog in opstand tegen de Duitse regering (de Spartacusopstand). Die werd hard neergeslagen door de Reichswehr, waarbij Luxemburg en Liebknecht vermoord werd. Ebert steunde die onderdrukking en werd vervolgens benoemd tot bondskanselier.

	Politieke partijen in Duitsland
Partijen in de Bondsdag Alternative für Deutschland (AfD) · Bündnis 90/Die Grünen · Christlich Demokratische Union (CDU) · Christlich-Soziale Union (CSU) · Die Linke · Südschleswigscher Wählerverband (SSW) · Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) Partijen in het Europees Parlement en/of regionale parlementen Bündnis Deutschland (BD) · Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) · Familienpartei Deutschlands · Freie Demokratische Partei (FDP) · Freie Wähler (FW) · Ökologisch Demokratische Partei (ÖDP) · Die PARTEI · Partei des Fortschritts (PdF) · Partei Mensch Umwelt Tierschutz (MUT) · Volt · WerteUnion