Republiek Venetië

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt nog hard gewerkt.

Doorluchtige republiek Venetië Serenissima Repubblica di Venezia         De republiek in 1700
Hoofdstad	Eraclea (697–742) Malamocco (742-810) Venetië (810-1797)
Inwonersaantal	2.500.000 (rond 1600)
Regeringsvorm	Parlementaire republiek onder een oligarchie
Taal	Italiaans Venetiaans Latijn
Godsdienst	Rooms-Katholiek
Staatshoofd	Doge
Munteenheid	Venetiaanse dukaat Venetiaanse lire
Portaal Geschiedenis

De republiek Venetië was een land dat bestond tussen 697 en 1797. Het land lag in het noordoosten van Italië en bestond uit de regio Veneto met omliggende gebieden. De hoofdstad van de republiek was Venetië. De republiek was een belangrijke schakel in de handel tussen Europa en het Midden-Oosten. Ook speelde de republiek een belangrijke rol in de handel op de Middellandse Zee. De republiek Venetië was dus een erg belangrijk land tijdens van ongeveer het jaar 1000 tot aan de 18e eeuw.

De republiek had een vrij bijzonder bestuur. In plaats van koning of hertog werd de republiek Venetië bestuurd door een doge. Die doge zat ongeveer 10 jaar. Sommige doges hebben langer geregeerd; anderen juist veel korter. Oorspronkelijk had de doge de absolute macht. Later kreeg de aristocratie (rijke bovenlaag) van de republiek juist veel meer macht. De republiek bestuurde ook een tijd lang gebieden rondom de Middellandse Zee zoals Cyprus, Dubrovnik, Kotor, Kreta en de Ionische Eilanden.

In 1797 kwam er een einde aan de republiek Venetië door Napoleon Bonaparte. Op het congres van Wenen werd besloten dat de republiek Venetië niet werd hersteld (anders dan alle landen). Na de Franse tijd ontstond het koninkrijk Lombardije-Venetië dat door de Oostenrijkse keizer bestuurd werd.

Naam

Officieel heette de republiek Venetië de Serenissima Repubblica di Venezia (doorluchtige republiek Venetië), oftewel de La Serenissima. Waarom was de republiek eigenlijk "doorluchtig"?

Met "doorluchtig" werd "meest serene" of "meest rustige" bedoeld. Het land had namelijk een belangrijke militaire, politieke en economische positie tijdens de middeleeuwen en Renaissance. De republiek had de controle over belangrijke handelsroutes over de Middellandse Zee met het Midden-Oosten. Hierdoor had de republiek een belangrijke economische en militaire positie in de regio. Ook stond de republiek bekend om haar politieke stabiliteit. In plaats van oorlog koos de republiek voor diplomatie om conflicten op te lossen. Die politieke stabiliteit was ook goed voor de handel. Oorlog verstoort namelijk vaak de handel.

Daarnaast had Venetië een grote culturele invloed. De republiek stond bekend om haar kunst en cultuur. Ook maakten veel rijke Europeanen graag een uitstapje naar Venetië tijdens hun grand tour.

Bevolking

Bevolkingsgroepen

Een stemming van de Venetiaanse patriciërs in het Dogenpaleis.

De Venetiaanse ghetto, waar de Joodse inwoners vroeger woonden.

De beroemde Basiliek van San Marco aan het San Marcoplein in Venetië

Vanaf de 13e eeuw bestond de bevolking van de republiek Venetië uit twee groepen:

• De patriciërs: deze term werd in het Romeinse Rijk gebruikt voor mensen uit vooraanstaande families. In Venetië werd de term ook gebruikt voor de aristocratie. De stadstaat had een lijst met patriciërs: de Libro d'Oro. De patriciërs hadden privileges (speciale rechten). Zij hadden de macht in de republiek in handen. Patriciërs waren allemaal hoogopgeleid. De rijke patriciërs studeerden in Padua, terwijl de arme patriciërs in Giudecca onderwijs kregen. Om machtsmisbruik te voorkomen werden functies vaak gewisseld. Ook mochten patriciërs de republiek niet verlaten, geen buitenlandse relaties hebben, geen geld uitlenen of om gratie vragen.
• De burgers, die weer verdeeld werden in:
  • Gewone burgers: dat waren alle mensen waarvan minstens drie generaties voor hen in Venetië geboren waren. Zij kregen volledig burgerschap. Hierdoor konden zij ook rechter of ambtenaar worden. De gewone burgers waren allemaal lid van een scholae. Dat was een soort van gilde dat regels opstelde voor een bepaald beroep en hulp verleende bij ziekte of sterfte.
  • Burgers "de intra": dat waren de nieuwkomers. Zij kregen volledige rechten in de republiek Venetië. Toch mochten zij niet ieder beroep uitoefenen.
  • Burgers "de extra": dat waren ook nieuwkomers. Zij mochten namens de republiek in het buitenland handeldrijven namens de republiek. Hiervoor kregen zij ook burgerschap.

De Joden in Venetië vormden een aparte klasse. Zij werden niet als burgers gezien en kwamen ook niet voor burgerschap in aanraking (ook als ze al meer dan drie generaties in de republiek woonden). De Joden woonden in een ghetto, waar zelfs een synagoge stond. Om de vijf tot tien jaar moesten zij een vergunning vragen om in Venetië te kunnen blijven wonen. De Joodse inwoners van de republiek waren vooral actief in de handel en het uitlenen van geld.

Religie

De grootste religie van de republiek Venetië was de Rooms-Katholieke Kerk. Het Rooms-Katholicisme was ook de staatsreligie van de republiek. In 1770 was 86,5% van de inwoners Rooms-Katholiek. Daarnaast had de republiek een grote gemeenschap die Grieks-Orthodoxe Kerk aanhing. Dat was 13,3% van de bevolking. De Grieks-Orthodoxen kregen uiteindelijk toestemming om twee kerken in Venetië te bouwen. Ook mochten zij hun tradities uitoefenen. Daarnaast waren er nog een aantal protestantse en Armeens-katholieke kerken. Hoewel de republiek katholiek was, mochten ook protestanten hun religie uitoefenen.

Een kleine minderheid was aanhanger van het jodendom en de islam. De moslims in de stad waren vooral islamitische handelaars uit het Ottomaanse Rijk of het Midden-Oosten. In Venetië was er zelfs een kleine moskee voor deze groep.

Cultuur

Tijdens de Italiaanse renaissance had Venetië een groot aantal kunstschilders en beeldhouwers. Voorbeelden zijn Donatello, Francesco Squarcione, Giovanni Bellini, Giorgione, Titiaan, Paolo Veronese en Tintoretto. Ook stond de republiek bekend om zijn theater. Tijdens de 17e eeuw werd bijvoorbeeld de commedia dell'arte erg populair in Venetië en daarbuiten.

Boekdrukkunst

Venetië leverde een belangrijke bijdrage aan de boekdrukkunst. Hoewel de republiek censuurwetten had, waren deze minder streng dan in veel andere Europese landen. Door de inzet van Johann von Speyer nam de Venetiaanse overheid een wet aan waardoor drukkers beter beschermd werden. Tussen 1495 en 1515 leverde Aldus Manutius een belangrijke bijdrage aan de boekdrukkunst. Hij bedacht het papierformaat octavo, het cursief schrift en het haakje van de komma.

Politiek

Bestuurlijke indeling

De Kroatische stad Dubrovnik, vroeger Ragusa, was onderdeel van de republiek Venetië. De stad behoorde tot de Strato da Mar.

De republiek Venetië was verdeeld in verschillende podestás. Dat bestond uit een stad met omliggend gebied. Een podestá was een soort van provincie. Zo'n gebied werd geleid door een heer uit een belangrijke familie. Hij bestuurde het gebied en zorgde dat het gebied niet opstand kwam. Iedere podestá stuurde vervolgens een ambassadeur naar Venetië. De ambassadeur zorgde voor een goede relatie tussen Venetië en het gebied. Die relatie was bedoeld voor altijd; een gebied kon hier niet uitstappen. Iedere podestá had een bestuur bestaande uit leden uit de aristocratie en burgerij. Podestás kregen een vrij grote mate van vrijheid en zelfbestuur. Wel moesten zij om de vier jaar een rapport naar Venetië sturen over het bestuur van het gebied.

De podestás waren verdeeld in drie regio's:

• De Dogado: het originele gebied van de republiek. In deze regio lagen negen podestás. Dat waren Caorle, Torcello, Murano, Malamocco, Chioggia, Loreo, Cavarzere, Grado en Goro.
• De Strato da Mar: de veroverde gebieden aan de zee. Deze gebieden lagen in het huidige Griekenland, Albanië, Montenegro en Kroatië. Ook Cyprus behoorde een tijd lang tot deze regio.
• De Strato da Tera: de veroverde gebieden op het land. Hiertoe behoorden onder andere de steden Padua, Treviso, Vicenza, Verona, Brescia, Bergamo, Cremona, Friuli, Polesine en Cadore.

Veroverde gebieden

De Republiek Venetië en veroverde gebieden in 1796

De Venetiaanse gebieden in het groen rond 1450.

Naast Venetië en omgeving bestond de republiek Venetië uit een groot aantal veroverde gebieden. Dat waren:

• Dalmatië (1409-1797)
• Constantinopel (het huidige Istanboel, 1204)
• Istrië (1291/1331-1797)
• Cyprus (1489-1571)
• Enkele Italiaanse steden:
  • Verona (1405-1797)
  • Crema (1449-1797)
  • Padua (1405-1797)
• Enkele steden op de Balkan:
  • Ragusa (het huidige Dubrovnik, 1205-1358)
  • Castelnuovo (het huidige Herceg Novi, 1687-1797)
  • Cattaro (het huidige Kotor, 1420-1538, 1571-1657, 1600-1797)
  • Durazzo (het huidige Durrës, 1205-1213, 1392-1501)
  • Scutari (het huidige Shkodër, 1396-1479)
  • Monemvasia (1463-1540, 1690-1715)
  • Modon (het huidige Methoni, 1209-1500, 1685-1715)
  • Corone (het huidige Koroni, 1209-1500, 1687-1718)
• Enkele Griekse eilanden:
  • Kreta (1204-1645)
  • De Sporaden, waaronder Rhodos, Kos en Samos
  • De Ionische Eilanden, waaronder Korfoe, Kefalonia en Ithaka
  • Limnos

Daarnaast had de republiek nog (grote) invloed over een aantal gebieden, waaronder het hertogdom Milaan en de regio Emilia-Romagna.

Leger

De republiek Venetië was een land van zeevaarders. Tot aan de 15e eeuw bestond het grootste deel van het leger uit een marine. Venetië was een van de grootste zeemachten in Europa. In de republiek waren ook groot aantal scheepsbouwers en andere werkplaatsen voor wapens en benodigdheden. Een groot deel hiervan was te vinden in het Arsenaal van Venetië. Hier werd in grote aantallen onderdelen voor schepen en wapens gebruikt. De wapens en schepen waren gestandaardiseerd, waardoor de onderdelen ook uitwisselbaar waren tussen schepen. Daarnaast konden zij makkelijker gemaakt worden. Werkplaatsen kon namelijk gewoon standaardmaten gebruiken. Het arsenaal was overigens ook een van de grootste industriële complexen in Europa vóór de Industriële Revolutie.

In de 15e eeuw begon de republiek ook met een grote uitbreiding van de landmacht. Eerst werd de verdediging via land overgelaten aan de lokale handelaars en handelsbedrijven. In de 16e eeuw kwam er een landmacht dat daarvoor verantwoordelijk was.

Economie

Campo di Rialto van Canaletto. In de republiek Venetië waren een heleboel markten.

In de republiek Venetië werden een heleboel producten gemaakt. De republiek lag voor een groot deel aan het water. Hierdoor was er een heleboel visserij in de stad. De vis, schelpdieren en schaaldieren werden verhandeld op markten. Ook waren er een heleboel plaatsen waar zeezout gewonnen werd. Op het gebied van industrie was Venetiaans glas een erg gewild product. Het glas werd gemaakt op het eiland Murano om te voorkomen dat branden zouden ontstaan in de stad. Ook was Venetië een plek waar veel schepen gebouwd werden. Andere Europese landen kochten vervolgens die schepen voor hun eigen marine of handelsvloot.

Toch was Venetië een echt handelsland. Venetië was de schakel tussen Europa en de Middellandse Zee. Vanuit Venetië werd handelgedreven met onder andere het Byzantijnse Rijk, Rusland en het Midden-Oosten. Venetië was in heel Europa bekend als handelsstad. In Brugge en Southampton had de republiek zelfs handelskantoren. Ook in Azië kenden men de republiek tot aan het Aralmeer. Oorspronkelijk handelde Venetië via het Midden-Oosten ook met Azië. Aziatische producten werden eerst aan het Midden-Oosten verkocht, vervolgens verkocht het Midden-Oosten die weer aan Venetië, waar Venetië het weer verkocht aan andere Europese landen. Uit Venetië kwam onder andere zout, specerijen, ijzer, hout, aluin, textiel, katoen, keramiek en suiker. Vooral specerijen als peper, zout, kaneel en kruidnagel waren populair onder de Europeanen. Ze zorgden voor meer smaak en een langere houdbaarheid.

Lang was Venetië vrijwel het enige land dat dat deed. Dat veranderde in de 16e eeuw. Toen gingen veel Europese landen (waaronder Spanje, Portugal, Engeland, Frankrijk en Nederland) zelf naar Azië toe. De republiek Venetië verloor toen haar machtspositie, waardoor de republiek minder belangrijk werd. Desondanks bleef de republiek een machtig land in de regio.

Zie ook

• De koopman van Venetië, een toneelstuk van William Shakespeare
• Lijst van doges van Venetië
• Venetiaanse verdedigingswerken van de 15e tot 17e eeuw

Galerij

• 

  Van het Arsenaal van Venetië is tegenwoordig weinig meer over. Op bovenstaande foto zie je de Porta Magna, de hoofdingang van het arsenaal.

• 

  De gevleugelde leeuw was het symbool van de republiek Venetië. Het mythische dier stond symbool voor de evangelist Marcus.

• 

  De doge bezoekt een fabriek voor Venetiaans glas op het eiland Murano.