1910-1919: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(→1914) |
(→1919) |
||
| (13 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 47: | Regel 47: | ||
* maart: Eerste Belgische [[radio|radio-uitzending]]. | * maart: Eerste Belgische [[radio|radio-uitzending]]. | ||
* juni: In Londen presenteert de natuurkundige [[Archibald Low]] zijn eerste [[televisie]]toestel. | * juni: In Londen presenteert de natuurkundige [[Archibald Low]] zijn eerste [[televisie]]toestel. | ||
| − | * juni: ([[Sarajevo]]) - Moordaanslag op aartshertog [[Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este]], de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije en aartshertogin Sophie door de Servische nationalist [[Gavrilo Princip]]. Beiden komen om het leven. Dit vormde de directe aanleiding tot het uitbreken van de [[Eerste Wereldoorlog]]. | + | * juni: ([[Sarajevo]]) - [[Moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk|Moordaanslag]] op aartshertog [[Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este]], de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije en aartshertogin Sophie door de Servische nationalist [[Gavrilo Princip]]. Beiden komen om het leven. Dit vormde de directe aanleiding tot het uitbreken van de [[Eerste Wereldoorlog]]. |
* juli: In werking treden [[Von Schlieffenplan]] | * juli: In werking treden [[Von Schlieffenplan]] | ||
* juli: Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. Hiermee begint de Eerste Wereldoorlog. Tevens [[Juli-ultimatum]]. | * juli: Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. Hiermee begint de Eerste Wereldoorlog. Tevens [[Juli-ultimatum]]. | ||
| − | * juli: Koningin Wilhelmina der Nederlanden tekent het besluit tot [[Mobilisatie van 1914|mobilisatie]]. | + | * juli: Koningin Wilhelmina der Nederlanden tekent het besluit tot [[Mobilisatie van 1914|mobilisatie]]. [[Nederland in de Eerste Wereldoorlog|Nederland blijft neutraal]]. |
* juli: Belgische regering besluit tot algemene mobilisatie. Koning Albert neemt het opperbevel over het Belgische leger op zich. | * juli: Belgische regering besluit tot algemene mobilisatie. Koning Albert neemt het opperbevel over het Belgische leger op zich. | ||
* augustus: Frankrijk mobiliseert. | * augustus: Frankrijk mobiliseert. | ||
| Regel 56: | Regel 56: | ||
* augustus: Het leger van Oostenrijk-Hongarije valt Servië binnen. | * augustus: Het leger van Oostenrijk-Hongarije valt Servië binnen. | ||
* september: [[Slag aan de Marne]] | * september: [[Slag aan de Marne]] | ||
| − | * oktober: Met de [[Slag om de IJzer]] en | + | * oktober: Met de [[Onderwaterzetting van de IJzervlakte|Slag om de IJzer]] en de [[Slag om Ieper]] komt er eind aan de Race naar de Zee en begint de [[loopgravenoorlog]]. |
* november: Rusland verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog. | * november: Rusland verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog. | ||
| Regel 70: | Regel 70: | ||
* februari: Begin [[Slag bij Verdun]] | * februari: Begin [[Slag bij Verdun]] | ||
* mei: Begin [[Slag bij Jutland]]. | * mei: Begin [[Slag bij Jutland]]. | ||
| + | * mei: geheim [[Sykes-Picotverdrag]] tussen de Fransen en de Engelsen. | ||
* juni: Begin [[Slag bij Loetsk]] | * juni: Begin [[Slag bij Loetsk]] | ||
* juli: Begin [[Slag aan de Somme]]. | * juli: Begin [[Slag aan de Somme]]. | ||
===[[1917]]=== | ===[[1917]]=== | ||
| + | * januari: De [[Nederlandse Spoorwegen]] (NS) ontstaat als een verregaande samenwerking tussen de [[Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij]] (HSM) en de [[Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen]] (SS). | ||
* februari: [[Russische Revolutie]]. | * februari: [[Russische Revolutie]]. | ||
| + | * februari: De Nederlandse danseres Margaretha Geertruida Zelle, beter bekend als [[Mata Hari]], wordt in [[Parijs]] aangehouden op verdenking van [[spion]]age. | ||
| + | * april: President [[Woodrow Wilson]] van de [[Verenigde Staten]] vraagt [[Amerikaans Congres|het Congres]] om [[Duitse Keizerrijk|Duitsland]] de oorlog te verklaren. | ||
| + | * juli: Bij [[Ieper]] gebruiken de [[Duitse Keizerrijk|Duitsers]] voor het eerst [[mosterdgas]] als [[chemisch wapen]]. | ||
| + | * november: (Verenigd Koninkrijk) - De [[Balfour-verklaring]] belooft de [[Joden|Joodse]] [[zionisme|zionisten]] Britse hulp bij de opbouw van een 'nationaal tehuis' in [[Palestina (regio)|Palestina]]. | ||
| + | * november: ([[Rusland]]) - De [[Oktoberrevolutie]] begint. | ||
| + | * november: [[Estland]] roept de [[onafhankelijkheid (staatkunde)|onafhankelijkheid]] uit. | ||
* december: [[Vrede van Brest-Litovsk]]. | * december: [[Vrede van Brest-Litovsk]]. | ||
| + | * december: [[Slag om Jeruzalem]] | ||
===[[1918]]=== | ===[[1918]]=== | ||
| − | * [[Veertienpuntenplan]] | + | * januari: [[Veertienpuntenplan]] |
| + | * februari: [[Vrede van Brest-Litovsk]] | ||
| + | * juli: Tsaar [[Nicolaas II van Rusland]] en zijn gezin worden vermoord. | ||
* november: [[Wapenstilstand van 11 november 1918]] | * november: [[Wapenstilstand van 11 november 1918]] | ||
===[[1919]]=== | ===[[1919]]=== | ||
* januari: [[Verdrag van Versailles (1919)]] | * januari: [[Verdrag van Versailles (1919)]] | ||
| + | * januari: Begin [[Vredesconferentie van Parijs (1919)]]. | ||
| + | * januari: Oprichting van de [[volkenbond]]. | ||
| + | * januari: Amerikaanse president [[Woodrow Wilson]] ontvangt een [[Nobelprijs]] voor de vrede voor de oprichting van de Volkenbond. | ||
* Begin van het [[interbellum (1919-1939)]] | * Begin van het [[interbellum (1919-1939)]] | ||
Versie van 30 sep 2025 08:03
1910-1919, ofwel de jaren '10 of tweede decennium van de twintigste eeuw wordt vooral gekenmerkt door de aanloop naar en de Eerste wereldoorlog zelf.
Grote gebeurtenissen
In dit overzicht zijn de belangrijkste gebeurtenissen van het tweede decennium opgenomen. Per jaar is er (soms) een uitgebreider overzicht op Wikikids te vinden. Je wordt uitgenodigd dit verder aan te vullen.
1910
- maart: In het Chinese keizerrijk wordt slavernij verboden.
- april: Krupp en MAN testen voor het eerst de dieselmotor bij vrachtwagens.
- mei: George V wordt koning van het Verenigd Koninkrijk na de dood van zijn vader Edward VII.
- mei: De komeet Halley scheert vlak langs de Aarde. Helderzienden kondigen het einde van de wereld aan.
- mei: Het Verenigd Koninkrijk verleent aan de Unie van Zuid-Afrika de status van dominion (zelf regerend).
- juli: Op vliegkamp Ede vliegt Johan Hilgers als eerste Nederlander boven Nederlands grondgebied.
- augustus: Japan lijft Korea in.
- oktober: De Nieuw-Zeelandse natuurkundige Ernest Rutherford ontdekt de atoomkern en het proton.
- november: de Mexicaanse Revolutie begint.
- december: Georges Claude demonstreert in Parijs de eerste neonlamp.
- december: De Nederlandse hoogleraar Van der Waals krijgt de Nobelprijs voor natuurkunde vanwege zijn werk betreffende de toestandsvergelijking van vloeistoffen en gassen.
1911
- januari: Monaco, de laatste absolute monarchie van Europa, krijgt een grondwet.
- februari: Oprichting in Nederland van de Bond Heemschut.
- mei: De RMS Titanic wordt te water gelaten.
- juli: Tweede Marokkaanse Crisis.
- september: Anthony Fokker vliegt in zijn zelfgebouwde Spin de eerste rondjes om de Haarlemse Grote of Sint-Bavokerk.
- oktober: Als eerste Nederlandse vrouw behaalt Beatrix de Rijk een vliegbrevet.
- december: De Noorse pool-ontdekkingsreiziger Roald Amundsen bereikt met zijn mannen als eerste de zuidpool.
1912
- januari: Formele uitroeping van de Republiek China.
- januari: Oprichting van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) in Bloemfontein, Zuid-Afrika.
- februari: Arizona wordt de 48e deelstaat van de Verenigde Staten van Amerika.
- maart: Ondertekening van het Verdrag van Fez, waarbij Marokko wordt verdeeld in de protectoraten Frans-Marokko en Spaans-Marokko.
- april: zinken van het passagiersschip de RMS Titanic na een botsing met een ijsberg. Er komen 1503 mensen om het leven.
- juli: Oprichting in de USA van de Keystone Studios door Mack Sennett, die slapsticks gaat produceren met jonge sterren als Charlie Chaplin en W.C. Fields.
- juli: Mongolië verklaart zich onafhankelijk.
- augustus: Beursgang van de Philips Gloeilampen Fabrieken N.V.
- oktober: Als eerste staat van de Balkanbond (bestaande uit Bulgarije, Griekenland, Montenegro en Servië) verklaart Montenegro de oorlog aan het Osmaanse rijk. Dit is het begin van de eerste Balkanoorlog.
1913
- juli: Officiële oprichting in Nederland van de Luchtvaartafdeling van de Koninklijke Landmacht. De afdeling zal uitsluitend worden uitgerust met vliegtuigen, van de aanschaf van luchtballonnen is afgezien.
- juli: In België wordt het Koninklijk Meteorologisch Instituut opgericht (KMI).
- augustus: Koningin Wilhelmina opent het Vredespaleis in Den Haag.
- september: Het tot dan toe grootste luchtschip, de L2, vertrekt voor de eerste proefvlucht. Het is 260 meter lang en wordt aangedreven door vier motoren van 205 pk.
1914
- januari: In een Londens ziekenhuis wordt voor het eerst radium gebruikt bij de behandeling van kanker.
- maart: Eerste Belgische radio-uitzending.
- juni: In Londen presenteert de natuurkundige Archibald Low zijn eerste televisietoestel.
- juni: (Sarajevo) - Moordaanslag op aartshertog Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije en aartshertogin Sophie door de Servische nationalist Gavrilo Princip. Beiden komen om het leven. Dit vormde de directe aanleiding tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
- juli: In werking treden Von Schlieffenplan
- juli: Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. Hiermee begint de Eerste Wereldoorlog. Tevens Juli-ultimatum.
- juli: Koningin Wilhelmina der Nederlanden tekent het besluit tot mobilisatie. Nederland blijft neutraal.
- juli: Belgische regering besluit tot algemene mobilisatie. Koning Albert neemt het opperbevel over het Belgische leger op zich.
- augustus: Frankrijk mobiliseert.
- augustus: Duitsland valt Luxemburg binnen en niet veel later België.
- augustus: Het leger van Oostenrijk-Hongarije valt Servië binnen.
- september: Slag aan de Marne
- oktober: Met de Slag om de IJzer en de Slag om Ieper komt er eind aan de Race naar de Zee en begint de loopgravenoorlog.
- november: Rusland verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog.
1915
- april: gebruik van gifgas
- mei: Het Britse semi-militaire passagiersschip Lusitania wordt tijdens een reis van New York naar Liverpool door de Duitsers tot zinken gebracht in de Ierse Zee tijdens de duikbotenoorlog. Bijna twaalfhonderd van de opvarenden komen om het leven, onder wie 128 Amerikaanse staatsburgers.
- mei: Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk veroordelen de Armeense Genocide.
- mei: Londen wordt voor de eerste keer succesvol gebombardeerd vanuit zeppelins.
- december: Het eerste eendekker-vliegtuig dat geheel van metaal is, de Junkers J1, volbrengt zijn eerste vlucht.
- Albert Einstein ontwikkelt zijn algemene relativiteitstheorie.
1916
- februari: Begin Slag bij Verdun
- mei: Begin Slag bij Jutland.
- mei: geheim Sykes-Picotverdrag tussen de Fransen en de Engelsen.
- juni: Begin Slag bij Loetsk
- juli: Begin Slag aan de Somme.
1917
- januari: De Nederlandse Spoorwegen (NS) ontstaat als een verregaande samenwerking tussen de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS).
- februari: Russische Revolutie.
- februari: De Nederlandse danseres Margaretha Geertruida Zelle, beter bekend als Mata Hari, wordt in Parijs aangehouden op verdenking van spionage.
- april: President Woodrow Wilson van de Verenigde Staten vraagt het Congres om Duitsland de oorlog te verklaren.
- juli: Bij Ieper gebruiken de Duitsers voor het eerst mosterdgas als chemisch wapen.
- november: (Verenigd Koninkrijk) - De Balfour-verklaring belooft de Joodse zionisten Britse hulp bij de opbouw van een 'nationaal tehuis' in Palestina.
- november: (Rusland) - De Oktoberrevolutie begint.
- november: Estland roept de onafhankelijkheid uit.
- december: Vrede van Brest-Litovsk.
- december: Slag om Jeruzalem
1918
- januari: Veertienpuntenplan
- februari: Vrede van Brest-Litovsk
- juli: Tsaar Nicolaas II van Rusland en zijn gezin worden vermoord.
- november: Wapenstilstand van 11 november 1918
1919
- januari: Verdrag van Versailles (1919)
- januari: Begin Vredesconferentie van Parijs (1919).
- januari: Oprichting van de volkenbond.
- januari: Amerikaanse president Woodrow Wilson ontvangt een Nobelprijs voor de vrede voor de oprichting van de Volkenbond.
- Begin van het interbellum (1919-1939)
| Navigatie decennium | |||
|---|---|---|---|
|
Twintigste eeuw |
|||