Samarium

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt nog hard gewerkt.

Chemisch element
Stukje samarium
Naam	Samarium
Latijn
Symbool	Sm
Atoomnummer	62
Soort	Lanthanide
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	1072 oC
Kookpunt	1900 oC
Portaal Scheikunde

Samarium is een chemisch element met het symbool Sm en atoomnummer 62 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een zacht, kneedbaar, zilverwit metaal dat langzaam verkleurt bij blootstelling aan lucht. Het behoort tot de lanthaniden reeks, een groep van 15 op elkaar lijkende elementen tussen lanthaan en lutetium in het periodiek systeem, waarvan lanthaan de eerste en het prototype is. Samarium wordt traditioneel gerekend tot de zeldzame aardelementen.

Voorkomen

Samarium is een zeldzaam aardmetaal met een hardheid en dichtheid die vergelijkbaar is met die van zink. Samarium is het 40e meest voorkomende element in de aardkorst.

Samarium komt niet vrij in de natuur voor, maar zit, net als andere zeldzame aardelementen, in veel mineralen, waaronder monaziet, bastnäsite, ceriet, gadoliniet en samarskiet. Monaziet (waarin samarium voorkomt in hoeveelheden tot 2,8%)  en bastnäsiet worden meestal gebruikt als bronnen voor de handel.

Samarium in erts of mineraal

• 

  Samarskiet

• 

  Monaziet

• 

  Basnaesiet

Geschiedenis

De ontdekking van samarium en vergelijkbare elementen werd in de tweede helft van de 19e eeuw door verschillende wetenschappers aangekondigd; de meeste bronnen geven echter als belangrijkste aan de Franse chemicus Paul Émile Lecoq de Boisbaudran.  Boisbaudran maakte in 1879 in Parijs samariumoxide en/of -hydroxide vrij uit het mineraal samarskiet.

De Zwitserse chemicus Marc Delafontaine kondigde in 1878 een nieuw element aan: decipium (van het Latijn: decipiens betekent "bedrieglijk, misleidend"),  maar later in 1880-1881 toonde hij aan dat het een mengsel was van verschillende elementen, waarvan één hetzelfde is als het samarium van de Boisbaudran. Hoewel samarskiet voor het eerst werd gevonden in de afgelegen regio Oeral (Rusland), waren tegen het einde van de jaren 1870 de afzettingen samarskiet ook op andere plaatsen bekend, waardoor het mineraal voor veel onderzoekers beschikbaar was. Er werd met name ontdekt dat het door Boisbaudran geïsoleerde samarium ook onzuiver was en een vergelijkbare hoeveelheid europium bevatte. Het pure element werd pas in 1901 gemaakt door Eugène-Anatole Demarçay.

Boisbaudran noemde zijn element samaria naar het mineraal samarskiet, dat op zijn beurt Vassili Samarsky-Bykhovets (1803-1870) eerde. Samarsky-Bykhovets had als stafchef van het Russische Korps Mijnbouwingenieurs toegang verleend aan twee Duitse mineralogen, de broers Gustav Rose en Heinrich Rose, om de mineraalmonsters uit de Oeral te bestuderen. In die zin was samarium het eerste chemische element dat naar een persoon werd genoemd. Later werd de naam samaria die door Boisbaudran werd gebruikt omgevormd tot samarium, om te voldoen aan andere elementnamen. Het symbool Sm werd voorgesteld voor samarium; tot de jaren 1920 werd namelijk vaak een alternatieve Sa gebruikt.

Voorafgaand aan de komst van ionen uitwisseling scheidingstechnologie in de jaren vijftig, had samarium geen toepassingen in pure vorm voor de handel. Een bijproduct van neodymium was echter een mengsel van samarium en gadolinium dat de naam "Lindsay Mix" kreeg naar het bedrijf dat het maakte. Men denkt dat dit materiaal is gebruikt voor zogeheten nucleaire controlestaven in sommige vroege kernreactoren. Tegenwoordig heeft een vergelijkbaar basisproduct de naam "samarium-europium-gadolinium " (SEG) concentraat.

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

1e 2e 3e 4e 5e 6e 7e 8e 9e 10e 11e 12e 13e 14e 15e 16e 17e 18e 1 → H He 2 → Li Be B C N O F Ne 3 → Na Mg Al Si P S Cl Ar 4 → K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr 5 → Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe 6 → Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 7 → Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr