Helium: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Aanzet helium)
Regel 12: Regel 12:
 
| kookpunt = −268,9 <!-- Kookpunt in celsius -->
  
| kookpunt = −268,9 <!-- Kookpunt in celsius -->
 
}}
  
}}
  +
'''Helium''' (uit het Grieks : ἥλιος , <small>geromaniseerd :  </small>''helios'' , <small>lit. </small> 'zon') is een scheikundig element met het symbool '''He''' en atoomnummer 2. Het is een kleurloos, geurloos, smaakloos, niet-toxisch, eenatomig [[gas]], het eerste in de edelgasgroep in het [[Periodiek systeem|periodiek systeem]].  Het kook- en smeltpunt zijn het laagste van alle elementen. Helium is het op één na lichtste en het op één na meest voorkomende element in het waarneembare [[heelal]] ([[Waterstof (element)|waterstof]] komt vaker voor). Het meeste helium in het [[universum]] is helium-4, waarvan de overgrote meerderheid werd gevormd tijdens de [[oerknal]]. Door ''kernfusie'' (het samensmelten) van waterstof in sterren ontstaan ​​grote hoeveelheden nieuw helium.
−
'''Helium''' ('''He''') is een [[gas]]. Het is een gas dat bijvoorbeeld wordt gebruikt als [[brandstof]] voor [[luchtballon]]nen. Als je een ballon met helium vult, zal deze omhoog gaan. Adem het in en je stem wordt hoog. Deze gassoort wordt verbrand door sterren. Helium is ook een element en komt voor in het [[Periodiek Systeem]]. Helium werd in 1868 ontdekt door de Fransman Pierre Janssen en de Engelsman Norman Locker. Deze twee werkte niet samen en toch ontdekte ze het tegelijk. Beiden bestudeerden ze het licht van de zon tijdens een [[zonsverduistering]] die in 2018 plaatsvond.
  
  +
  +
== Geschiedenis ==
  +
[[Bestand:Fraunhofer lines.jpg|links|miniatuur|Spectraallijnen van Fraunhofer. Helium zit bij D.]]
  +
Helium werd voor het eerst ontdekt als een onbekende, gele kleur in het zonlicht. Dit gebeurde tijdens een zonsverduistering in 1868. De ontdekkers waren [[Georges Rayet]], [[Captain CT Haig]], [[Norman R. Pogson]],  en luitenant [[John Herschel]], en hun waarnemingen en conclusies werden vervolgens bevestigd door de Franse astronoom [[Jules Janssen]]. Janssen wordt vaak aangewezen als de ontdekker van het element helium, samen met [[Norman Lockyer]]. Janssen legde de heliumspectraallijn vast tijdens de [[zonsverduistering]] van 1868, terwijl Lockyer deze vanuit Groot-Brittannië zag. Lockyer was de eerste die suggereerde dat de lijn te wijten was aan een nieuw element, dat hij helium noemde. De ontdekking van het element op aarde werd gemaakt in 1895 door chemici [[Sir William Ramsay]], [[Per Teodor Cleve]] en [[Nils Abraham Langlet]], die vond helium afkomstig van het [[uranium]] erts, ''cleveite''. In 1903 werden grote hoeveelheden aan helium gevonden in [[aardgas]]-velden in delen van de [[Verenigde Staten]], die tegenwoordig verreweg de grootste gasleverancier is.
  +
  +
== Gebruik ==
  +
Helium is een gas dat bijvoorbeeld wordt gebruikt bij glimmende figuurbalonnen voor kinderen en de [[Luchtschip|luchtschepen]] als de [[Zeppelin|zeppelins]]. Als je een ballon met helium vult, zal deze omhoog gaan. Dat komt omdat helium lichter is dan [[lucht]]. Adem je het heliumgas in dan klinkt je stem hoger. Het inademen van helium kan gevaarlijk worden als het te veel (achter elkaar) wordt gedaan, aangezien helium een ​​eenvoudig verstikkend middel is en dus zuurstof verdringt die nodig is voor normale ademhaling.
  +
  +
Vloeibaar helium wordt gebruikt bij de koeling van supergeleidende magneten, waarbij de belangrijkste toepassing in [[MRI- scanner|MRI- scanners]] is. Met deze scanners kunnen de [[organen]] in het lichaam zichtbaar worden gemaakt. De andere industriële toepassingen van helium zijn: als druk- en zuiveringsgas, als beschermende ''atmosfeer'' (mantel) voor booglassen en in processen zoals het kweken van [[Kristal|kristallen]] om siliciumwafels (voor elektronische [[Chip|chips]] en zonnecellen) te maken.
  +
  +
=== Biologie ===
  +
Op aarde is de aanweigheid van helium relatief zeldzaam. Hoewel het zeldzaam is op aarde, is helium het op één na meest voorkomende element in het bekende [[heelal]]. Alleen [[Waterstof (element)|waterstof]] komt er meer voor. Helium is zoals gezegd verstikkend. Als je het onder een te grote druk binnen krijgt, kan het leiden tot ''barotrauma'', dodelijk scheurend longweefsel. Inademen van teveel helium (uit bijvoorbeeld uit een heliumbalon) kan leiden tot luchtembolie. Hierbij kun je het [[bewustzijn]] verliezen en in [[coma]] raken als gevolg van luchtbellen die de bloedstroom naar de [[hersenen]] blokkeren.
  +
  +
De veiligheidsproblemen voor zogeheten ''cryogeen helium'' (zeer koud) zijn vergelijkbaar met die van vloeibare [[Stikstof (element)|stikstof]]; de extreem lage temperaturen kunnen leiden tot koude verbrandingen. Als vloeibaar helium te snel uit een tank kan ontsnappen kan er een soort explosie ontstaan. Mensen die hier mee werken moeten dus uiterst voorzichtig zijn.
  +
  +
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Zeppelin NT-4871-2.jpg|Luchtschip of Zeppelin gevuld met '''heliumgas'''
  +
Bestand:MRI-Philips.JPG|MRI-scanner van Philips, gekoeld met '''helium'''
  +
Bestand:Heliumballons - panoramio.jpg|'''Helium'''-balonnen
  +
Bestand:GMAW.welding.af.ncs.jpg|Booglassen met een omhulsel van '''heliumgas'''
  +
Bestand:Wafers on the conveyor (3347741252).jpg|Siliciumwafels voor zonnecellen
  +
</gallery>
  +
  +
== Plaats in het periodiek systeem ==
 
{{periodiek systeem}}
  
{{periodiek systeem}}
−
{{beg}}
  
 
[[Categorie:Elementen]]
  
[[Categorie:Elementen]]

Versie van 3 sep 2021 17:03

Chemisch element
Helium discharge tube.jpg
Helium in een lamp
Naam Helium
Latijn
Symbool He
Atoomnummer 2
Soort Edelgas
Kleur kleurloos
Smeltpunt −272,2 oC
Kookpunt −268,9 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Helium (uit het Grieks : ἥλιος , geromaniseerd :  helios , lit.  'zon') is een scheikundig element met het symbool He en atoomnummer 2. Het is een kleurloos, geurloos, smaakloos, niet-toxisch, eenatomig gas, het eerste in de edelgasgroep in het periodiek systeem.  Het kook- en smeltpunt zijn het laagste van alle elementen. Helium is het op één na lichtste en het op één na meest voorkomende element in het waarneembare heelal (waterstof komt vaker voor). Het meeste helium in het universum is helium-4, waarvan de overgrote meerderheid werd gevormd tijdens de oerknal. Door kernfusie (het samensmelten) van waterstof in sterren ontstaan ​​grote hoeveelheden nieuw helium.

Geschiedenis

Spectraallijnen van Fraunhofer. Helium zit bij D.

Helium werd voor het eerst ontdekt als een onbekende, gele kleur in het zonlicht. Dit gebeurde tijdens een zonsverduistering in 1868. De ontdekkers waren Georges Rayet, Captain CT Haig, Norman R. Pogson,  en luitenant John Herschel, en hun waarnemingen en conclusies werden vervolgens bevestigd door de Franse astronoom Jules Janssen. Janssen wordt vaak aangewezen als de ontdekker van het element helium, samen met Norman Lockyer. Janssen legde de heliumspectraallijn vast tijdens de zonsverduistering van 1868, terwijl Lockyer deze vanuit Groot-Brittannië zag. Lockyer was de eerste die suggereerde dat de lijn te wijten was aan een nieuw element, dat hij helium noemde. De ontdekking van het element op aarde werd gemaakt in 1895 door chemici Sir William Ramsay, Per Teodor Cleve en Nils Abraham Langlet, die vond helium afkomstig van het uranium erts, cleveite. In 1903 werden grote hoeveelheden aan helium gevonden in aardgas-velden in delen van de Verenigde Staten, die tegenwoordig verreweg de grootste gasleverancier is.

Gebruik

Helium is een gas dat bijvoorbeeld wordt gebruikt bij glimmende figuurbalonnen voor kinderen en de luchtschepen als de zeppelins. Als je een ballon met helium vult, zal deze omhoog gaan. Dat komt omdat helium lichter is dan lucht. Adem je het heliumgas in dan klinkt je stem hoger. Het inademen van helium kan gevaarlijk worden als het te veel (achter elkaar) wordt gedaan, aangezien helium een ​​eenvoudig verstikkend middel is en dus zuurstof verdringt die nodig is voor normale ademhaling.

Vloeibaar helium wordt gebruikt bij de koeling van supergeleidende magneten, waarbij de belangrijkste toepassing in MRI- scanners is. Met deze scanners kunnen de organen in het lichaam zichtbaar worden gemaakt. De andere industriële toepassingen van helium zijn: als druk- en zuiveringsgas, als beschermende atmosfeer (mantel) voor booglassen en in processen zoals het kweken van kristallen om siliciumwafels (voor elektronische chips en zonnecellen) te maken.

Biologie

Op aarde is de aanweigheid van helium relatief zeldzaam. Hoewel het zeldzaam is op aarde, is helium het op één na meest voorkomende element in het bekende heelal. Alleen waterstof komt er meer voor. Helium is zoals gezegd verstikkend. Als je het onder een te grote druk binnen krijgt, kan het leiden tot barotrauma, dodelijk scheurend longweefsel. Inademen van teveel helium (uit bijvoorbeeld uit een heliumbalon) kan leiden tot luchtembolie. Hierbij kun je het bewustzijn verliezen en in coma raken als gevolg van luchtbellen die de bloedstroom naar de hersenen blokkeren.

De veiligheidsproblemen voor zogeheten cryogeen helium (zeer koud) zijn vergelijkbaar met die van vloeibare stikstof; de extreem lage temperaturen kunnen leiden tot koude verbrandingen. Als vloeibaar helium te snel uit een tank kan ontsnappen kan er een soort explosie ontstaan. Mensen die hier mee werken moeten dus uiterst voorzichtig zijn.

Toepassingen

  • Luchtschip of Zeppelin gevuld met heliumgas

  • MRI-scanner van Philips, gekoeld met helium

  • Helium-balonnen

  • Booglassen met een omhulsel van heliumgas

  • Siliciumwafels voor zonnecellen

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Helium&oldid=682474"