Krypton (element): verschil tussen versies

Versie van 5 okt 2021 12:27

Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Krypton in gasontladingslamp
Naam	Krypton, van kryptos (oudGrieks)
Latijn
Symbool	Kr
Atoomnummer	36
Soort	Edelgas
Kleur	Kleurloos
Smeltpunt	−157,37 ^oC
Kookpunt	−153,415 ^oC

Krypton is een chemisch element met het symbool Kr en atoomnummer 36 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een kleurloos, geurloos, smaakloos edelgas dat in sporenhoeveelheden (in zeer kleine hoeveelheden) in de atmosfeer voorkomt en vaak gebruikt met andere edelgassen in fluorescentielampen.

Voorkomen

De aarde heeft alle edelgassen behouden die bij haar vorming aanwezig waren, behalve helium. De concentratie (hoeveelheid) van Krypton in de atmosfeer is ongeveer 1 deeltje per miljoen deeltjes (parts per million, ppm ofwel 0,0001%). Dus van een miljoen deeltjes, is slechts één deeltje krypton. Het kan door destillatie uit vloeibare lucht worden gehaald. De hoeveelheid krypton in de ruimte is onzeker. De eerste metingen suggereren dat er een overvloed aan krypton is in de ruimte, als gevolg van activiteit van meteoren en zonnewinden.

Krypton in model

Krypton difluoride, KrF₂, wordt door mensen gemaakt in kleine hoeveelheden

Geschiedenis

Krypton werd in 1898 in Groot-Brittannië ontdekt door William Ramsay , een Schotse chemicus, samen met Morris Travers , een Engelse chemicus. Ze deden de ontdekking in resten die waren achtergebleven bij het verdampen van bijna alle componenten (andere elementen als zuurstof en stikstof) van vloeibare lucht. Neon werd slechts een paar weken later ontdekt door een vergelijkbare werkwijze door dezelfde heren. William Ramsay ontving in 1904 de Nobelprijs voor de Scheikunde voor de ontdekking van een reeks edelgassen, waaronder krypton.

De ontdekker van Krypton, William Ramsey

In 1960 definieerde het International Bureau of Weights and Measures de meter als 1.650.763,73 keer de golflengten van licht uitgezonden door het zogeheten krypton-86 isotoop. Hiermee werd tot 1986 de standaard-meter vastgesteld. Daarvoor werden de één meter staven gebruikt die zijn gemaakt van een speciale legering, 90% platina en 10% iridium. Deze staven worden bewaard in Sèvres (Frankrijk).

Gebruik

Omdat krypton in lucht erg duur is zijn de praktische toepassingen ervan erg gering. Krypton wordt, net als de andere edelgassen, gebruikt in verlichting en fotografie. Krypton wordt gebruikt in sommige fotografische flitsen voor hoge snelheid fotografie. Het zogeheten krypton- plasma is nuttig in heldere, krachtige gas-lasers. Krypton-fluoride is ook een nuttig lasermedium. Kryptongas wordt ook gecombineerd met kwik om lichtgevende tekens te maken die gloeien met een helder groenachtig blauw licht. Krypton wordt gemengd met argon in energiezuinige fluorescentielampen. Maar omdat krypton dus nogal duur is, wordt de lamp ook duurder en weegt dat niet altijd op tegen het energiezuinige branden.

De witte ontlading van Krypton wordt soms gebruikt als een artistiek effect in "neon"-buizen (TL-lampen) met gasontlading. Krypton heeft een veel hoger lichtvermogen (sterker licht) dan neon in het rode lichtgebied, en om deze reden zijn rode lasers voor krachtige laserlichtshows vaak krypton-lasers.

Biologie

Krypton wordt gezien als een niet-giftig, maar een wel verstikkend middel. Krypton heeft een verdovende kracht die zeven keer groter is dan lucht, en het inademen van een atmosfeer van 50% krypton en 50% natuurlijke lucht (zoals kan gebeuren in de plaats van een lek) veroorzaakt bewusteloosheid bij mensen, vergelijkbaar met het ademen van lucht met vier keer de normale atmosferische druk. Dit is vergelijkbaar met duiken op een diepte van 30 m en kan gevolgen hebben voor iedereen die het inademt. Tegelijkertijd zou dat mengsel slechts 10% zuurstof bevatten (in plaats van de normale 20%). Inademing in grote hoeveelheden krypton kan leiden tot duizeligheid, misselijkheid, overgeven, bewusteloosheid en zelfs overlijden (een hoeveelheid van 75% is dodelijk binnen enkele minuten). Dus bij afkoppelen en afvoeren van (bijna lege) gasflessen met krypton moet dat met grote voorzichtigheid gebeuren en in een goed geventileerde ruimte.

Veiligheid

PAS OP gasfles onder druk
Inademing geeft duizeligheid, misselijkheid, bewusteloosheid

Toepassingen

Krypton gasontladingsbuis in de vorm van het eigen symbool
Fluorescerende gloeilampen zijn gevuld met een mengsel van krypton en argon gassen.
Drie xenon en een krypton flitsbuis (onderste)

Trivia

Krypton is ook de verzonnen thuis-planeet in de verhalen van Superman

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 16: / Regel 16: @@
 == Voorkomen ==
-De [[Aarde (planeet)|aarde]] heeft alle edelgassen behouden die bij haar vorming aanwezig waren, behalve [[helium]]. De ''concentratie'' (hoeveelheid) van Krypton in de [[Atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] is ongeveer 1 deeltje per miljoen deeltjes (parts per million, ppm). Dus van een miljoen deeltjes, is slechts één deeltje krypton. Het kan door [[destillatie]] uit vloeibare lucht worden gehaald.  De hoeveelheid krypton in de [[Ruimte (heelal)|ruimte]] is onzeker. De eerste metingen suggereren dat er een overvloed aan krypton is in de ruimte, als gevolg van activiteit van [[meteoren]] en zonnewinden.
+De [[Aarde (planeet)|aarde]] heeft alle edelgassen behouden die bij haar vorming aanwezig waren, behalve [[helium]]. De ''concentratie'' (hoeveelheid) van Krypton in de [[Atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] is ongeveer 1 deeltje per miljoen deeltjes (parts per million, ppm ofwel 0,0001%). Dus van een miljoen deeltjes, is slechts één deeltje krypton. Het kan door [[destillatie]] uit vloeibare lucht worden gehaald.  De hoeveelheid krypton in de [[Ruimte (heelal)|ruimte]] is onzeker. De eerste metingen suggereren dat er een overvloed aan krypton is in de ruimte, als gevolg van activiteit van [[meteoren]] en zonnewinden.
 == Krypton in model ==
+<gallery>
+Bestand:Krypton-difluoride-3D-vdW.png|Krypton difluoride, KrF<sub>2</sub>, wordt door mensen gemaakt in kleine hoeveelheden
+</gallery>
 == Geschiedenis ==
@@ Regel 26: / Regel 29: @@
 == Gebruik ==
-Krypton wordt, net als de andere edelgassen, gebruikt in [[verlichting]] en [[fotografie]]. Krypton wordt gebruikt in sommige fotografische flitsen voor hoge snelheid fotografie. Het zogeheten krypton- plasma is nuttig in heldere, krachtige gas-[[Laser|lasers]]. Krypton-[[Fluor (element)|fluoride]] is ook een nuttig lasermedium. Kryptongas wordt ook gecombineerd met [[kwik]] om lichtgevende tekens te maken die gloeien met een helder groenachtig blauw licht. Krypton wordt gemengd met argon in energiezuinige fluorescentielampen. Maar omdat krypton nogal duur is, wordt de lamp ook duurder en weegt dat niet altijd op tegen het energiezuinige branden.
+Omdat krypton in lucht erg duur is zijn de praktische toepassingen ervan erg gering. Krypton wordt, net als de andere edelgassen, gebruikt in [[verlichting]] en [[fotografie]]. Krypton wordt gebruikt in sommige fotografische flitsen voor hoge snelheid fotografie. Het zogeheten krypton- plasma is nuttig in heldere, krachtige gas-[[Laser|lasers]]. Krypton-[[Fluor (element)|fluoride]] is ook een nuttig lasermedium. Kryptongas wordt ook gecombineerd met [[kwik]] om lichtgevende tekens te maken die gloeien met een helder groenachtig blauw licht. Krypton wordt gemengd met argon in energiezuinige fluorescentielampen. Maar omdat krypton dus nogal duur is, wordt de lamp ook duurder en weegt dat niet altijd op tegen het energiezuinige branden.
 De witte ontlading van Krypton wordt soms gebruikt als een artistiek effect in ''"neon"-buizen'' (TL-lampen) met gasontlading. Krypton heeft een veel hoger ''lichtvermogen'' (sterker licht) dan [[neon]] in het rode lichtgebied, en om deze reden zijn rode lasers voor krachtige laserlichtshows vaak krypton-[[Laser|lasers]].
 === Biologie ===
-Krypton wordt gezien als een niet-giftig, maar een wel verstikkend middel. Krypton heeft een verdovende kracht die zeven keer groter is dan lucht, en het inademen van een atmosfeer van 50% krypton en 50% natuurlijke lucht (zoals kan gebeuren in de plaats van een lek) veroorzaakt bewusteloosheid bij mensen, vergelijkbaar met het ademen van lucht met vier keer de normale atmosferische druk. Dit is vergelijkbaar met [[duiken]] op een diepte van 30 m en kan gevolgen hebben voor iedereen die het inademt. Tegelijkertijd zou dat mengsel slechts 10% zuurstof bevatten (in plaats van de normale 20%).
+Krypton wordt gezien als een niet-giftig, maar een wel verstikkend middel. Krypton heeft een verdovende kracht die zeven keer groter is dan lucht, en het inademen van een atmosfeer van 50% krypton en 50% natuurlijke lucht (zoals kan gebeuren in de plaats van een lek) veroorzaakt bewusteloosheid bij mensen, vergelijkbaar met het ademen van lucht met vier keer de normale atmosferische druk. Dit is vergelijkbaar met [[duiken]] op een diepte van 30 m en kan gevolgen hebben voor iedereen die het inademt. Tegelijkertijd zou dat mengsel slechts 10% zuurstof bevatten (in plaats van de normale 20%). Inademing in grote hoeveelheden krypton kan leiden tot duizeligheid, misselijkheid, overgeven, bewusteloosheid en zelfs overlijden (een hoeveelheid van 75% is dodelijk binnen enkele minuten). Dus bij afkoppelen en afvoeren van (bijna lege) gasflessen met krypton moet dat met grote voorzichtigheid gebeuren en in een goed geventileerde ruimte.
 == Veiligheid ==
+<gallery>
+Bestand:GHS-pictogram-bottle.svg|PAS OP gasfles onder druk
+Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Inademing geeft duizeligheid, misselijkheid, bewusteloosheid
+</gallery>
 == Toepassingen ==
 <gallery>
 Bestand:KrTube.jpg|Krypton gasontladingsbuis in de vorm van het eigen symbool
+Bestand:Lampadina Osram Krypton.jpg|Fluorescerende gloeilampen zijn gevuld met een mengsel van krypton en [[argon]] gassen.
+Bestand:Three xenon flashtubes and a krypton arc lamp.jpg|Drie [[xenon]] en een krypton flitsbuis (onderste)
 </gallery>
+== Trivia ==
+Krypton is ook de verzonnen thuis-planeet in de verhalen van Superman
 == Plaats in het periodiek systeem ==