Karel de Grote
| Karel de Grote | |
|---|---|
| |
| Buste van Karel de Grote | |
| Naam voluit | Karel de Grote, Latijn: Carolus Magnus; Duits: Karl der Große |
| Geboren | 2 april 747 |
| Geboren te | Luik (stad) (Herstal) of Aken |
| Overleden | 28 januari 814 (66 jaar) |
| Overleden te | Aken, Francia (Frankische Rijk) |
| Gehuwd met | Desiderata (geh. 770; ontbonden 771) Hildegard van Vinzgouw (geh. 771; overl. 783) |
| Partij | Karolingische dynastie |
| Religie | Katholiek |
| Functie | Keizer van het Karolingische rijk |
| Aantreden | 800 |
| Aftreden | 814 |
| Voorganger | |
| Opvolger | Lodewijk de Vrome |
| Functie(s) | |
| Keizer van het Karolingische rijk (25 december 800 – 28 januari 814) Koning van de Lombarden (10 juli 774 – 28 januari 814) | |
Portaal  Politiek
| |
Karel de Grote (2 april 742 of 743 - vermoedelijk Aken, 28 januari 814) was een belangrijke Europese koning en later keizer van de Franken. Volgens velen was hij zelfs de belangrijkste vorst die ooit in Europa heeft geregeerd.
Hij was van 768 tot aan zijn dood koning der Franken en vanaf 774 ook de Longobarden; daarbovenop werd hij in 800 na Christus door de paus tot keizer van het Westen gekroond. Karel de Grote was de zoon van Pepijn de Korte en Bertrada van Laon. Hij heeft het onderwijs een grote impuls gegeven, wat een onderdeel van de Karolingische Renaissance was.
Grootse naam
In het Latijn heette hij Carolum Magnus en zo werd hij ook wel eens genoemd. In het Frans en het Engels luidt zijn naam Charlemagne.
Karel de Grote heette om verschillende redenen de Grote. Ten eerste omdat zijn rijk steeds groter werd en hij het bovendien heel goed bestuurde. Daarnaast schijnt het dat hij ook lichamelijk voor zijn tijd heel erg lang was, al weet niemand hoe lang precies. (De mensen waren vroeger gemiddeld veel kleiner dan nu.) Dus hij kwam niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk boven iedereen uit.
Hij heeft veel gedaan om de eenheid in zijn rijk te bewaren. Zo heeft hij één munt ingevoerd en één alfabet. Dat alfabet met 26 letters gebruiken we nu steeds (Karolingische alfabet of schrift).
Leven
Karel de Grote is mogelijk op 2 april van het jaar 742 (dit kan ook 747 of 748 zijn) ergens in de buurt van Aken (waar precies is onbekend) geboren. In de buurt van die stad is hij ook begraven. In de Dom van Aken staat zijn stoel.
Hij was heerser van een steeds groter wordend rijk. Hij had kleine, maar ook grote landen veroverd. Hij had veel volksgroepen bij zijn rijk gevoegd, zoals Saksen, Lombardije, Beieren en de Spaanse Mark.
In 768 liet hij zich in Noyon (dat toen bij Neustrië hoorde) kronen tot koning van de Franken. Op precies hetzelfde moment liet zijn iets jongere broer Karloman zich in Soissons ook tot koning kronen (van Austrasië).
Hij volgde zijn vader Pepijn de Korte op. Bij de Franken was het normaal dat de erfenissen gelijk verdeeld werden onder alle zonen. Omdat Karloman in 771 op jonge leeftijd stierf, had Karel daarna het hele Frankische Rijk voor zichzelf.
Karel was als jongeman soms mee geweest op veldtochten met zijn vader. Hij is grootgebracht in een klooster. Hij trok van de ene plaats naar de andere plaats. In de tijd van Karel waren er voortdurend kleine veldslagen en oorlogen tussen allerlei stammen. Veel stammen dachten rijk te worden door schatten van andere stammen te veroveren. Om die reden vonden ze vechten belangrijker dan leren lezen of schrijven. In die tijd trokken er monniken rond die vertelden dat ze juist niet moeten vechten, maar dat het belangrijker was om de Bijbel te lezen. Toch heeft Karel vaak tegen veel stammen gevochten. De bekendste zijn de Saksen. Ze vielen monniken aan en staken kerken in brand. Op zijn beurt stak Karel hun heilige boom (de Irminsul) in brand. Toen in 785 de leider van de Saksen, Widukind zich bekeerde tot het christendom, werden de ruzies met de Saksen minder. Pas in 804 echter was er vrede tussen de Saksen en de Franken. Ook tegen de Beieren werd gevochten, maar hier had de diplomatie de overhand. Tegen de Alemannen, de Avaren in Hongarije werd ook vaak gevochten. In 795 veroverde hij hun schatten. Die hadden zij op hun beurt weer veroverd op andere volkeren. Karel maakte zich uiterst populair door de schatten niet voor zichzelf te houden, maar door ze uit te delen aan alle belangrijke mensen binnen zijn Rijk.
Karel erfde in 768 een rijk dat zijn voorgangers langzaamaan hadden uitgebouwd. Op kerstdag van het jaar 800 werd hij door paus Leo III in Rome tot keizer gekroond. Het keizerrijk van Karel de Grote strekte zich uit over grote delen van het huidige West-Europa. Zijn hele leven lang zou Karel de Grote veldslagen voeren om zijn rijk uit te breiden en te beschermen. Zo'n vijfenvijftig militaire expedities ondernam hij. Zijn legers vochten in Italië tegen de Longobarden om de bezittingen van de paus te beschermen. Hij wist het rijk van de Longobarden in te nemen zonder dat er een slag hoefde te worden geleverd. Aan de zuidelijke grens met Spanje vocht hij waar de moslims een constante bedreiging vormden en in de Duitse gebieden, tegen de opstandige Saksen.
Dood van Karel
Karel de Grote overleed op 28 januari 814 na Christus . Hij had toen bijna 50 jaar over zijn rijk geheerst.
Na Karels dood kreeg Karels oudste zoon Lodewijk de troon. Hij had nog twee oudere zoons, maar die waren al overleden.
Lodewijk de Vrome bestuurde het land minder goed, omdat hij niet zo'n sterke persoonlijkheid had als zijn vader Karel. Karel heeft hem nog in 813 een jaar voor zijn dood tot keizer gekroond. In 817 na Christus liet Lodewijk zich nog door de paus kronen. Hij had drie zoons. En na een ongeluk met een houten loopbrug die instortte en waar hij zelf ook op stond, stelde hij een erf document op: hij benoemde zijn oudste zoon tot eerste erfgenaam en medekeizer en zijn twee andere zoons en Bernard hun neef tot onderkoning.
Uiteindelijk werd het land in 843 verdeeld in drie delen door middel van het verdrag van Verdun. De oudste zoon kreeg het midden, de andere kreeg het westen en de laatste kreeg het oosten. Het oosten en het middelste werden uiteindelijk het Heilige Roomse Rijk, dat nog tot in de 19e eeuw heeft bestaan.
Familie
Karel de Grote was de zoon van Pepijn de Korte die voor Karel koning van het Frankische rijk was. Pepijn werd geboren in 714 en is gestorven in 768. De vader van Pepijn de Korte en de opa van Karel is Karel Martel, geboren in 689 en overleden in 741. Hij was hofmeier; dat is het hoofd van de koninklijke huishouding. Pepijn de Korte was ook hofmeier totdat hij in 751 de macht overnam. In 754 gaf de paus hem tot koning.
Karel had gedurende zijn lange leven ook veel vrouwen, wel 5! Sommigen van deze vrouwen scheidden van hem en anderen overleden. Hij had ook veel kinderen, minstens 18, maar misschien wel 34! Z’n vrouwen heetten Himiltrude, Desiderata, Hildegarde, Fastrada en Luitgarde. Karel had dus een hele grote familie.
Het christendom als basis
De basis waarop het rijk van Karel de Grote rustte, was het christelijke geloof. De paus van Rome bezat de geestelijke macht: hij was bevoegd voor geloofszaken en de organisatie van de kerk.
De keizer, die door de paus in 800 voor het eerst werd gekroond, had de wereldlijke macht. Hij stond in voor de inrichting en verdediging van zijn rijk.
Bevordering van het onderwijs
Karel heeft niet alleen oorlog gevoerd. Hij bracht eenheid in Europa Hij heeft ook veel voor het onderwijs gedaan. Karel de Grote was altijd al geïnteresseerd in grammatica en filosofie. Hoewel hij zelf niet kon schrijven, liet hij wel scholen bouwen door zijn hele rijk, want hij vond het belangrijk dat alle jongens naar school konden. Hij stuurde monniken door het hele land en die moesten dan scholen oprichten.
Bevordering van de landbouw
In die tijd werden er ook veel nieuwe dingen voor de landbouw uitgevonden. Zo heeft Karel de Grote het drieslagstelsel ingevoerd.
Indeling van het Rijk in gouwen
Karel de Grote was een begaafd staatsman. Het land van Karel de Grote werd al gauw te groot. Hij kon het niet meer alleen besturen. Daarom verdeelde Karel zijn rijk in kleinere delen. Hij koos voor decentralisatie. Hij deelde zijn rijk op in afzonderlijke gouwen en graafschappen. Nu noemen we zo'n deel een provincie. Aan het hoofd van elke gouw stond een graaf (gouwgraaf). Bij aanvaarden van hun taak moesten deze graven hem trouw zweren en erkennen als hun opperste heer. Karel de Grote vaardigde wetten uit die van kracht waren voor het hele grondgebied. Bovendien werd zijn reusachtige rijk onophoudelijk doorkruist door een soort reizende ambtenaren (zendgraven) die gezonden waren door de heer ook wel zendgraven genoemd. Zij waren de ogen en oren van de keizer, die op deze manier uitstekend op de hoogte bleef van wat er tot in de verste uithoeken van zijn rijk.
Paltsen
In elke gouw stond een palts, een soort paleis in die tijd. Karel maakte ook marken. Dit waren stukken land aan de grens die een extra groot leger hadden. Een baas van een mark heette een markgraaf. Een paar van zulke marken waren de Spaanse mark, de Bretonse mark, de Deense mark en de Ostmark. Karel reisde ook vaak zelf rond door zijn rijk zodat hij de gouwen kon controleren. Hij verbleef dan steeds in een van zijn paltsen.
En dan had hij ook nog de rijksdag. Dat is een dag in de zoveel jaar dat alle leenmannen, graven, hertogen en markgraven ergens bij elkaar moesten komen om daar een vergadering te houden en elkaar op de hoogte te stellen van wat er gebeurd was. Op die manier kon Karel de Grote toch dat enorme rijk besturen.
De belangrijkste palts van Karel de Grote stond mogelijk in Aken. Karel de Grotes latere biograaf Einhard heeft het over nog twee paltsen. Een hiervan zou hebben gestaan in wat nu het Valkhof in Nijmegen is, de andere in Ingelheim (nu Duitsland). Van al die paltsen (ook die in Aken) is trouwens nooit echt iets teruggevonden.
Om zo'n palts heen lagen landerijen. Daar werkten boeren. Zij zorgden voor het eten van de palts inwoners. Bij de palts stond een kerk en een klooster. Karel de Grote had veel grote stukken land. In iedere gebied stond een palts. Met zijn hofhouding trok hij van palts naar palts. Hij controleerde of zijn land goed bestuurd werd. Tijdens een lange tocht was het moeilijk om eten goed te houden. Daarom stonden bij de paltsen het eten voor de hofhouding en de keizer klaar. Het gebied dat bij de palts hoorde zorgde voor zichzelf, het was dus niet afhankelijk van andere gebieden.
Overerving
De historische figuur Karel de Grote heeft op allerlei manieren sporen in de cultuur achtergelaten.
In de eerste paar eeuwen nadat Karel de Grote leefde zijn er veel liederen over hem geschreven (zie chanson de geste). Hierin worden allerlei verhalen verteld over bijvoorbeeld allerlei veldslagen waar Karel de Grote bij betrokken zou zijn geweest. De meeste van die verhalen kloppen niet, omdat het gaat over veldslagen uit de tijd zelf waarin deze liederen werden geschreven; Karel was toen dus allang dood. In het Nederlands bestaan geen echte zelfgeschreven liederen over Karel de Grote zoals hiervoor beschreven. Het Roelantslied lijkt hier wel op, maar dit is een vertaling en gedeeltelijke bewerking van het Chanson de Roland uit de 12e eeuw.
Er is een "Karelsprijs" ingesteld voor de beste leider die het meest heeft gedaan voor de eenwording van Europa. Ook noemen velen hem wel de "vader van Europa".