Letland: verschil tussen versies
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {{werk}} |
||
{{Letland}} |
{{Letland}} |
||
'''Letland''' ([[Lets]]: ''Latvija''), is een land in noordoost [[Europa (werelddeel)|Europa]] het grenst aan: [[Litouwen]], [[Estland]], [[Rusland]], [[Wit-Rusland]] en de [[Oostzee]]. Letland vormt één van de drie [[Baltische Staten]], samen met Estland en Litouwen. De hoofdstad van Letland is [[Riga]]. |
'''Letland''' ([[Lets]]: ''Latvija''), is een land in noordoost [[Europa (werelddeel)|Europa]] het grenst aan: [[Litouwen]], [[Estland]], [[Rusland]], [[Wit-Rusland]] en de [[Oostzee]]. Letland vormt één van de drie [[Baltische Staten]], samen met Estland en Litouwen. De hoofdstad van Letland is [[Riga]]. |
||
| Regel 9: | Regel 8: | ||
==Geschiedenis== |
==Geschiedenis== |
||
===Vroege geschiedenis=== |
===Vroege geschiedenis=== |
||
| + | [[File:Medieval_Livonia_1260.svg|right|300px|thumb|Een middeleeuwse kaart van Letland]] |
||
Letland was tot aan de 12e eeuw een onafhankelijk gebied. In de 12e eeuw verdeelden de Duitse ridders Letland in het [[Koerland]] en het [[Lijfland]]. De Duitse ridders waren ook verantwoordelijk voor het christendom in Letland. Letland was één van de laatste Europese landen waar de bevolking van het christendom werd overtuigd. De Duitse adel kwam in bezit van het grondgebied en bleven tot aan 1920 een belangrijke groep in Letland. Na de [[Lijflandse Oorlog]] in 16e eeuw kwam Letland in handen van de [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. Gedurende periode gingen de Letten over van het katholicisme naar het protestantisme. |
Letland was tot aan de 12e eeuw een onafhankelijk gebied. In de 12e eeuw verdeelden de Duitse ridders Letland in het [[Koerland]] en het [[Lijfland]]. De Duitse ridders waren ook verantwoordelijk voor het christendom in Letland. Letland was één van de laatste Europese landen waar de bevolking van het christendom werd overtuigd. De Duitse adel kwam in bezit van het grondgebied en bleven tot aan 1920 een belangrijke groep in Letland. Na de [[Lijflandse Oorlog]] in 16e eeuw kwam Letland in handen van de [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. Gedurende periode gingen de Letten over van het katholicisme naar het protestantisme. |
||
| Regel 14: | Regel 14: | ||
===1918-1940=== |
===1918-1940=== |
||
| + | [[File:Karlis_Ulmanis.jpg|left|250px|thumb|Dictator [[Kārlis Ulmanis]]]] |
||
Letland werd tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] bezet door Duitsland. De Duitsers waren voorstander van een Letse onafhankelijkheid, maar wilde Letland vervolgen bij Duitsland aansluiten. In Letland woonde nog steeds veel Duitse adel. De Letse nationalisten wilden echter een onafhankelijk Letland. Toen de Duitsers in 1918 verslagen werden, kregen de Letse nationalisten het voor het zeggen. Rusland was na de [[Russische Revolutie]] in een chaos veranderd. In 1919 kon Letland zich daarom afscheiden van Rusland en in 1920 sloot het een vredesverdrag met de [[Sovjet-Unie]]. |
Letland werd tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] bezet door Duitsland. De Duitsers waren voorstander van een Letse onafhankelijkheid, maar wilde Letland vervolgen bij Duitsland aansluiten. In Letland woonde nog steeds veel Duitse adel. De Letse nationalisten wilden echter een onafhankelijk Letland. Toen de Duitsers in 1918 verslagen werden, kregen de Letse nationalisten het voor het zeggen. Rusland was na de [[Russische Revolutie]] in een chaos veranderd. In 1919 kon Letland zich daarom afscheiden van Rusland en in 1920 sloot het een vredesverdrag met de [[Sovjet-Unie]]. |
||
| Regel 19: | Regel 20: | ||
===Onderdeel van de Sovjet-Unie=== |
===Onderdeel van de Sovjet-Unie=== |
||
| + | [[File:Riga_1940_Soviet_Army.jpg|right|300px|thumb|Het [[Rode Leger]] "bevrijdt" Riga in 1944.]] |
||
Tussen 1940 en 1941 werden 35.000 Letten naar andere delen van de Sovjet-Unie vervoerd. In 1941 viel Nazi-Duitsland Letland binnen. Dit betekende een einde voor de grote Joodse bevolking in Letland. Veel Letten voelden zich echter beter behandeld door de Nazi's dan door de Sovjets. Van de herovering in 1944 tot aan 1949 werden nog eens 40.000 Letten naar Siberië vervoerd. De Letten werden gedeporteerd om te voorkomen dat Letland weer onafhankelijkheid wilde hebben. Na de dood van [[Josef Stalin]] in 1953 keerden veel Letten weer terug. |
Tussen 1940 en 1941 werden 35.000 Letten naar andere delen van de Sovjet-Unie vervoerd. In 1941 viel Nazi-Duitsland Letland binnen. Dit betekende een einde voor de grote Joodse bevolking in Letland. Veel Letten voelden zich echter beter behandeld door de Nazi's dan door de Sovjets. Van de herovering in 1944 tot aan 1949 werden nog eens 40.000 Letten naar Siberië vervoerd. De Letten werden gedeporteerd om te voorkomen dat Letland weer onafhankelijkheid wilde hebben. Na de dood van [[Josef Stalin]] in 1953 keerden veel Letten weer terug. |
||
| Regel 26: | Regel 28: | ||
===Onafhankelijkheid=== |
===Onafhankelijkheid=== |
||
| + | [[File:Riga_barricade_1991.jpg|left|250px|thumb|Deze barricades werden gebruikt om het Sovjetleger tegen te houden van het bestormen van het Letse parlement in 1991]] |
||
[[Ivars Godmanis]], de leider van de onafhankelijkheidsbeweging, riep in mei 1990 de Republiek Letland uit. In 1991 werd de communistische leider van Letland tot aftreden gedwongen. Letland trad dat jaar uit de Sovjet-Unie en de onafhankelijkheid werd internationaal erkend. De Sovjet-Unie deed nog een poging tot een staatsgreep, maar deze mislukte. Hierna volgde een transitieperiode, waarin de grondwet werd opgesteld. In 1993 werd het eerste parlement gekozen door middel van verkiezingen. De Russische troepen trokken zich in 1994 terug. |
[[Ivars Godmanis]], de leider van de onafhankelijkheidsbeweging, riep in mei 1990 de Republiek Letland uit. In 1991 werd de communistische leider van Letland tot aftreden gedwongen. Letland trad dat jaar uit de Sovjet-Unie en de onafhankelijkheid werd internationaal erkend. De Sovjet-Unie deed nog een poging tot een staatsgreep, maar deze mislukte. Hierna volgde een transitieperiode, waarin de grondwet werd opgesteld. In 1993 werd het eerste parlement gekozen door middel van verkiezingen. De Russische troepen trokken zich in 1994 terug. |
||
Versie van 17 jul 2020 23:40
| Republiek Letland Latvijas Republika
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Riga |
| Aantal inwoners | 1.874.900 (2021) |
| Oppervlakte | 64.589 km² |
| Regeringsvorm | Parlementaire republiek |
| President | Egils Levits (sinds 2019) |
| Premier | Arturs Krišjānis Kariņš (sinds 2019) |
| Godsdienst | Christendom (80%) Geen religie (18,3%) Overig (1,7%) |
| Taal | Lets (Latviešu valoda) |
| Munteenheid | Euro |
| Volkslied | Dievs, svētī Latviju |
| Nationale feestdag | 18 november |
| Landcode | LVA |
Letland (Lets: Latvija), is een land in noordoost Europa het grenst aan: Litouwen, Estland, Rusland, Wit-Rusland en de Oostzee. Letland vormt één van de drie Baltische Staten, samen met Estland en Litouwen. De hoofdstad van Letland is Riga.
Het land heeft een lange geschiedenis, waarbij het bestuurd werd door de Zweden, de Polen en Russen. Uiteindelijk verkreeg Letland in 1918 onafhankelijkheid en werd een zelfstandig land. In 1941 werd Letland echter bezet door de Nazi's en in 1944 werd Letland onderdeel van de Sovjet-Unie. Vanaf 1987 begon een opstand van de Baltische staten tegen de Sovjets en in 1991 werd het land onafhankelijk.
Letland heeft vandaag de dag een moderne economie en is een onderdeel van de Europese Unie en de NAVO. In Letland betaald men sinds 2014 met de euro.
Geschiedenis
Vroege geschiedenis
Letland was tot aan de 12e eeuw een onafhankelijk gebied. In de 12e eeuw verdeelden de Duitse ridders Letland in het Koerland en het Lijfland. De Duitse ridders waren ook verantwoordelijk voor het christendom in Letland. Letland was één van de laatste Europese landen waar de bevolking van het christendom werd overtuigd. De Duitse adel kwam in bezit van het grondgebied en bleven tot aan 1920 een belangrijke groep in Letland. Na de Lijflandse Oorlog in 16e eeuw kwam Letland in handen van de Pools-Litouwse Gemenebest. Gedurende periode gingen de Letten over van het katholicisme naar het protestantisme.
Na de Grote Noordse Oorlog kwam het Lijfland in 1721 in handen van de Russen. In 1795 werd het Koerland ook veroverd. In 1812 werd Letland kort bezet door de Fransen onder Napoleon, maar die werden diezelfde winter al verslagen. In 1889 kwam er een einde aan de autonome rechten van het Koerland en Lijfland. De Russen wilde de Baltische Staten Russisch maken door middel van russificatie. De revolutie van 1905 zorgde voor een opleving van het Letse nationalisme. In 1906 werd het Russisch gezag echter hersteld, maar de roep om onafhankelijkheid klonk voort.
1918-1940
Letland werd tijdens de Eerste Wereldoorlog bezet door Duitsland. De Duitsers waren voorstander van een Letse onafhankelijkheid, maar wilde Letland vervolgen bij Duitsland aansluiten. In Letland woonde nog steeds veel Duitse adel. De Letse nationalisten wilden echter een onafhankelijk Letland. Toen de Duitsers in 1918 verslagen werden, kregen de Letse nationalisten het voor het zeggen. Rusland was na de Russische Revolutie in een chaos veranderd. In 1919 kon Letland zich daarom afscheiden van Rusland en in 1920 sloot het een vredesverdrag met de Sovjet-Unie.
Het onafhankelijke Letland werd een democratisch land. De macht van de Duitse adel kwam ten einde. In 1934 ontstond er echter crisis in Letland door verschillende opeenvolgende regeringen. Hierdoor pleegde Karlis Ulmanis een staatsgreep en werd dictator van Letland. De Molotov-Ribbentrop pact tussen de Sovjet-Unie en Nazi-Duitsland zorgde ervoor dat Letland onder de Russische invloedsfeer viel. Vanaf 1939 kwam Letland onder invloed van Rusland te staan. Het Sovjetleger werd in Letland gestationeerd en in 1940 gaf de Letse regering zich over aan de Sovjet-bezetting. Letland werd hierdoor een paar maanden later onderdeel van de Sovjet-Unie.
Onderdeel van de Sovjet-Unie
Tussen 1940 en 1941 werden 35.000 Letten naar andere delen van de Sovjet-Unie vervoerd. In 1941 viel Nazi-Duitsland Letland binnen. Dit betekende een einde voor de grote Joodse bevolking in Letland. Veel Letten voelden zich echter beter behandeld door de Nazi's dan door de Sovjets. Van de herovering in 1944 tot aan 1949 werden nog eens 40.000 Letten naar Siberië vervoerd. De Letten werden gedeporteerd om te voorkomen dat Letland weer onafhankelijkheid wilde hebben. Na de dood van Josef Stalin in 1953 keerden veel Letten weer terug.
Premier Eduards Berklavs begon vanaf 1953 een nationalistische beweging om Letland weer Lets te maken, maar werd in 1959 door de Sovjet-Unie afgezet. Berklavs werd gevangengezet, maat later weer vrijgelaten. Hij werkte vanaf 1974 ondergronds aan een Letse staat met een democratie.
Onder Sovjetleider Michail Gorbatsjov kwam er meer vrijheid. Hierdoor ontstond ook het idee van nationalisme. Veel Letten protesteerden samen met de Litouwers en Esten voor onafhankelijkheid. De vreedzame protesten worden de Zingende Revolutie genoemd, aangezien de Letten hun volkslied vaak zongen. De Baltische Weg is het bekendste protest voor onafhankelijkheid.
Onafhankelijkheid
Ivars Godmanis, de leider van de onafhankelijkheidsbeweging, riep in mei 1990 de Republiek Letland uit. In 1991 werd de communistische leider van Letland tot aftreden gedwongen. Letland trad dat jaar uit de Sovjet-Unie en de onafhankelijkheid werd internationaal erkend. De Sovjet-Unie deed nog een poging tot een staatsgreep, maar deze mislukte. Hierna volgde een transitieperiode, waarin de grondwet werd opgesteld. In 1993 werd het eerste parlement gekozen door middel van verkiezingen. De Russische troepen trokken zich in 1994 terug.
Na de onafhankelijkheid wist Letland samen met Litouwen en Estland de economie in korte tijd te moderniseren. Dit zorgde voor een groei aan welvaart. In 2004 trad Letland zowel de Europese Unie als de NAVO toe. De Letse lats werd in 2014 vervangen door de euro.
Geografie
Landschap
Letland is erg vlak. Er zijn weinig plekken die meer dan 100 meter boven zeeniveau liggen. Meer dan helft van het grondgebied van Letland is voor de natuur. Letland kent hierdoor vele bossen, moerassen, rivieren en meren. Iets meer dan een kwart van het land is geschikt voor de landbouw. Waar in andere landen veel bos verdwijnt, komt er in Letland juist meer bos bij. Dit komt doordat landbouwgronden verlaten worden en over het verloop van tijd ontstaat hier een nieuw bos. Alle bossen in Letland zijn openbaar en het zoeken naar paddenstoelen en bosvruchten zijn bekend bezigheden. In Letland komen onder meer wolven, zwijnen, lynxen, herten, bevers, otters en vossen voor.
De grootste rivieren van Letland zijn de Daugava, de Lielupe en de Gauja. De Gaiziņkalns is met 311 meter de hoogste berg van Letland. De grote zee-inham in het noordwesten van het land heet de Golf van Riga.
Klimaat
Letland heeft een landklimaat, maar in het westen zijn de temperaturen milder door invloed van de zee. In de winter is het in het westen gemiddeld -2,8 graden Celsius, terwijl het in het oosten gemiddeld -6,6 graden Celsius is. In de zomer is het in het westen gemiddeld 16,7 graden Celsius, terwijl het in het oosten gemiddeld 17,6 graden Celsius is. Letland kent regen door het hele jaar heen. Gemiddeld heeft het land meer mistige dagen dan zonnige dagen. Gemiddeld zijn er 82 dagen per jaar waarop het sneeuwt.
Hoewel het in het Letland veel regent, wordt dit water direct door de vele rivieren naar de zee afgevoerd. Hierdoor wordt er in Letland veel aan drainage gedaan.
Grote steden
| 10 grootste steden van het land | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nummer | Stad | Inwoners | ||||||||
| 1 | Riga | 701.185 | ||||||||
| 2 | Daugavpils | 98.089 | ||||||||
| 3 | Liepāja | 79.995 | ||||||||
| 4 | Jelgava | 62.572 | ||||||||
| 5 | Jurmala | 57.385 | ||||||||
| 6 | Ventspils | 40.679 | ||||||||
| 7 | Rēzekne | 32.630 | ||||||||
| 8 | Ogre | 25.894 | ||||||||
| 9 | Valmiera | 25.680 | ||||||||
| 10 | Jekabpils | 24.839 | ||||||||
Bevolking
Bevolkingsgroepen
De inwoners van Letland worden Letten genoemd. De etnische Letten vormen zo'n 62% van de bevolking. Letland kent een grote Russische minderheid van 27%. De reden dat er zoveel Russen in Letland wonen heeft te maken met de Sovjet-Unie. In de tijd van de Sovjet-Unie werden Russen aangemoedigd naar Letland te gaan om het gebied Russisch te maken (russificatie). De Russen zijn eigenlijk geen inwoners van Letland, kunnen vaak geen Lets en hebben vaak geen Lets paspoort. De laatste jaren verhuizen veel Russen terug naar Rusland.
Andere belangrijke bevolkingsgroepen zijn Witrussen, Litouwers, Oekraïners, Polen en Joden.
Taal
De officiële taal van Letland is het Lets. Het Lets is het meest verwant aan het Litouws en is een verre verwant van andere Slavische talen, zoals het Russisch en het Pools. Het Russisch is de grootste minderheidstaal en wordt door een kwart van de bevolking gesproken. Veel oudere generaties spreken daarnaast ook nog Russisch als vreemde taal. Tegenwoordig is Engels een belangrijke vreemde taal in Letland, net als Frans en Duits.
Sinds 2019 wordt Russisch weer op middelbare scholen onderwezen, om de Russische minderheid meer bij het land te betrekken. Eerder was er in 2012 al een referendum om Russisch te erkennen als tweede landstaal, maar dit werd afgewezen.
Religie
79% van de bevolking is christelijk. De meeste christenen zijn evangelisch, rooms-katholiek of Russisch-Orthodox. De Lets-Orthodoxe Kerk is onderdeel van de Russisch-Orthodoxe. Letland heeft slechts een kleine minderheid van moslims, hindoe's en joden van enkele honderden mensen. Een religie die voor Letland uniek is, is de Dievturi. Dit is een religie, die gebaseerd is op de oude Letse mythologie en wordt door zo'n 600 mensen aangehangen.
Politiek
Nationale politiek
Letland is vandaag de dag een parlementaire democratie en een republiek. Dit betekent dat het land een gekozen president als staatshoofd heeft en een gekozen parlement als volksvertegenwoordiging. De huidige president van Letland is Egils Levits. De president wordt iedere vier jaar gekozen door het parlement. Naast de president is er ook nog een premier. Dit is tegenwoordig Arturs Krišjānis Kariņš.
Het Letse parlement heet de Saeima. Het parlement bestaat uit één kamer van 100 leden. De Saeima wordt iedere vier jaar gekozen door middel van rechtstreekse verkiezingen. Deze verkiezingen vinden altijd op de eerste zaterdag van oktober plaats. Nadat het nieuwe parlement geïnstalleerd wordt kiezen zij de president. De president kiest vervolgens weer de premier en de ministers. Een politieke partij moet minstens 5% van de stemmen halen om toe te kunnen treden tot het parlement.
Bestuurlijke indeling
Letland was oorspronkelijk verdeeld in 26 districten en 9 stadsgewesten. In 2009 zijn deze districten afgeschaft, waardoor Letland nu uit 110 gemeenten en 9 stadsgemeenten (steden van de republiek) bestaat.
Economie
In land betaald men de euro. Na de val van het communisme groeide de Letse economie hard, net als de economieën van Estland en Litouwen. Tijdens de economische crisis van 2009 was het echter gedaan met de jarenlange economische groei. In 2012 was de Letse economie weer hersteld en de werkloosheid begon te dalen. De belangrijke handelspartner van Letland is Litouwen. Andere belangrijke handelspartners zijn Rusland, Estland, Duitsland, Nederland, Finland, Italië, Polen, Denemarken, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Letland exporteert vooral textiel, hout en houtproducten, voedingsmiddelen en metaal. Aan de andere kant importeert Letland veel machines en machineonderdelen, chemicaliën, brandstoffen en voertuigen.
Letland is één van de landen met de meeste groene energie in Europa. In 2022 verwacht het land het grootste windmolenpark te open. De Letse overheid levert veel van haar taken over aan het bedrijfsleven. Hoewel andere Europese landen dit ook doen, is dit in Letland het meest gebeurd.
Fotogalerij
Locatie in Europa
Satelietfoto
Het wapen van Letland in de Soviet-Unie periode
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||