Telluur: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(→‎Voorkomen: aanvulling)
(Telluur afgerond)
 
(Een tussenliggende versie door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{Werk}}
  
 
{{Info Chemisch element
 
{{Info Chemisch element
 
| afbeelding = Tellurium2.jpg
  
| afbeelding = Tellurium2.jpg
Regel 16: Regel 15:
   
 
== Voorkomen ==
  
== Voorkomen ==
−
Telluur lijkt chemisch gezien op [[selenium]] en [[zwavel]] , die alle drie ''chalcogenen'' zijn. Het wordt af en toe gevonden in pure vorm als zuivere telluur kristallen. Telluur komt veel vaker voor in het [[heelal]] als geheel dan op [[Aarde (planeet)|aarde]]. Het kom net zo zeldzaam in de [[aardkorst]] voor als [[platina]].
+
Telluur lijkt chemisch gezien op [[selenium]] en [[zwavel]]. Het wordt af en toe gevonden in pure vorm als zuivere telluur kristallen. Telluur komt veel vaker voor in het [[heelal]] als geheel dan op [[Aarde (planeet)|aarde]]. Het kom net zo zeldzaam in de [[aardkorst]] voor als [[platina]].
   
−
Goudtelluridemineralen zijn de meest opvallende natuurlijke goudverbindingen. Ze zijn echter geen belangrijke bron van tellurium productie zelf, dat normaal gesproken wordt gewonnen als bijproduct van de [[Koper (element)|koper]]- en [[Lood (element)|lood]]-productie.
+
Goud-telluride-mineralen zijn de meest opvallende natuurlijke goudverbindingen. Ze zijn echter geen belangrijke bron van Telluur productie zelf, dat normaal gesproken wordt gewonnen als bijproduct van de [[Koper (element)|koper]]- en [[Lood (element)|lood]]-productie.
  +
  +
Telluur wordt voornamelijk ''geproduceerd'' (gemaakt) in de [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]], [[Peru]], [[Japan]] en [[Canada]].
   
 
== Telluur in erts of mineraal ==
  
== Telluur in erts of mineraal ==
Regel 32: Regel 33:
 
Telluur-houdende verbindingen werden voor het eerst ontdekt in 1782 in een goudmijn in Kleinschlatten, Transsylvanië (nu Zlatna, [[Roemenië]]) door de Oostenrijkse mineraloog [[Franz-Joseph Müller von Reichenstein]], hoewel het [[Martin Heinrich Klaproth]] was die het nieuwe element in 1798 naar het [[Latijn|Latijnse]] woord noemde voor "aarde", ''tellus''.  
  
Telluur-houdende verbindingen werden voor het eerst ontdekt in 1782 in een goudmijn in Kleinschlatten, Transsylvanië (nu Zlatna, [[Roemenië]]) door de Oostenrijkse mineraloog [[Franz-Joseph Müller von Reichenstein]], hoewel het [[Martin Heinrich Klaproth]] was die het nieuwe element in 1798 naar het [[Latijn|Latijnse]] woord noemde voor "aarde", ''tellus''.  
   
−
In de goudkoorts van 1893 gooiden mijnwerkers in het plaatsje Kalgoorlie een op pyriet lijkend ("idioten-goud" of nepgoud) materiaal weg terwijl ze op zoek waren naar puur goud, en het werd gebruikt om kuilen te vullen en trottoirs te bouwen. In 1896 werd ontdekt dat die mineralen calaveriet was, een telluur verbinding met goud, en het leidde tot een tweede goudkoorts, met zelfs mijnbouw in de straten.
 +
In de goudkoorts van 1893 gooiden mijnwerkers in het plaatsje Kalgoorlie een op pyriet lijkend ("idioten-goud" of nepgoud) materiaal weg terwijl ze op zoek waren naar puur goud, en het werd gebruikt om kuilen te vullen en trottoirs te bouwen. In 1896 werd ontdekt dat dit [[mineraal]] ''calaveriet'' was, een telluur verbinding met goud, en het leidde tot een tweede goudkoorts, met zelfs mijnbouw in de straten.
   
 
== Gebruik ==
  
== Gebruik ==
−
Voor de handel is het belangrijkste gebruik van tellurium in [[Koper (element)|koper]] (''telluriumkoper'') en staal-[[Legering|legeringen]] , waar het de bewerkbaarheid van die metalen verbetert. Toepassingen in CdTe-[[Zonnepaneel|zonnepanelen]] en [[cadmium]]-telluride-halfgeleiders verbruiken ook een behoorlijk deel van de telluriumproductie. Telluur wordt gezien als een technologie-kritisch element. Dat wil zeggen dat het aanbod van Telluur klein is, maar de vraag ernaar groot is.
 +
Voor de handel is het belangrijkste gebruik van tellurium in [[Koper (element)|koper]]- (''telluriumkoper'') en staal-[[Legering|legeringen]], waar het de bewerkbaarheid van die metalen verbetert. Toepassingen in CdTe-[[Zonnepaneel|zonnepanelen]] en [[cadmium]]-telluride-halfgeleiders (elektronische onderdelen) verbruiken ook een behoorlijk deel van de telluur-productie. Telluur wordt gezien als een technologie-kritisch element. Dat wil zeggen dat het aanbod van telluur klein is, maar de vraag ernaar groot is.
  +
  +
Telluur-verbindingen zijn gespecialiseerde ''pigmenten'' ([[Kleurstof|kleurstoffen]]) voor [[keramiek]].
  +
  +
''Tellurium suboxide'' wordt gebruikt in de media laag van herschrijfbare optische schijven, met inbegrip van herschrijfbare [[Compact disc|compact discs]] ( CD-RW ), herschrijfbare [[Dvd|Digital Video Discs]] ( DVD-RW ) en herschrijfbare Blu-ray Discs.
   
 
=== Biologie ===
  
=== Biologie ===
−
Telluur heeft geen biologische functie, hoewel schimmels het kunnen gebruiken in plaats van [[zwavel]] en [[selenium]] in zogeheten ''aminozuren'' zoals ''tellurocysteïne'' en ''telluromethionine''.  In het menselijk lichaam wordt telluur gedeeltelijk omgezet tot ''dimethyl telluride'', (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>Te, een gas met een knoflook -achtige geur wat je ook ruikt bij uitgeademde adem van de slachtoffers van blootstelling aan telluur of bij vergiftiging door telluur.
 +
Telluur heeft geen biologische functie, hoewel schimmels het kunnen gebruiken in plaats van [[zwavel]] en [[selenium]] in zogeheten ''aminozuren'' zoals ''tellurocysteïne'' en ''telluromethionine''.  
  +
  +
In het menselijk lichaam wordt telluur gedeeltelijk omgezet tot ''dimethyl telluride'', (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>Te, een gas met een knoflook -achtige geur wat je ook ruikt bij uitgeademde adem van de slachtoffers van blootstelling aan telluur of bij vergiftiging door telluur.
  +
  +
Hoewel telluur licht giftig is, is het bij inname van grote hoeveelheden gevaarlijk en zelfs dodelijk. Een vergiftiging met telluur is moeilijk te behandelen. Gelukkig kom je telluur niet veel tegen, maar moet de chemicus die er mee werkt dus wel oppassen.
   
 
== Veiligheid ==
  
== Veiligheid ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Telluur en telluurverbindingen kunnen effecten op het zenuwstelsel en de lever veroorzaken
  +
Bestand:GHS-pictogram-skull.svg|Inname door inademing of eten van teveel telluur kan zelfs dodelijk zijn
  +
Bestand:GHS-pictogram-exclam.svg|Kleine hoeveelheid telluur of telluurverbindingen geven al irritatie aan de ogen en de ademhalingsorganen.
  +
</gallery>
   
 
== Toepassingen ==
  
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:MAG-LABO DVD-R.jpg|Herschrijfbare DVD's
  +
Bestand:Semiconductors dspositives.png|Telluur wordt gebruikt in halfgeleiders
  +
</gallery>
   
 
== Plaats in het periodiek systeem ==
  
== Plaats in het periodiek systeem ==
 
{{Periodiek Systeem}}
  
{{Periodiek Systeem}}
  +
[[Categorie:Chemische elementen]]
  +
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 15 okt 2021 om 15:16

Chemisch element
Tellurium2.jpg
Tablet telluur
Naam Telluur of Tellurium
Latijn
Symbool Te
Atoomnummer 52
Soort metalloīde
Kleur Zilverwit
Smeltpunt 449,51 oC
Kookpunt 988 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Telluur of Tellurium is een chemisch element met het symbool  Te en atoomnummer 52 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een broze, licht giftige, zeldzame, zilverwitte metalloïde (metaalachtige).

Voorkomen

Telluur lijkt chemisch gezien op selenium en zwavel. Het wordt af en toe gevonden in pure vorm als zuivere telluur kristallen. Telluur komt veel vaker voor in het heelal als geheel dan op aarde. Het kom net zo zeldzaam in de aardkorst voor als platina.

Goud-telluride-mineralen zijn de meest opvallende natuurlijke goudverbindingen. Ze zijn echter geen belangrijke bron van Telluur productie zelf, dat normaal gesproken wordt gewonnen als bijproduct van de koper- en lood-productie.

Telluur wordt voornamelijk geproduceerd (gemaakt) in de Verenigde Staten, Peru, Japan en Canada.

Telluur in erts of mineraal

  • Telluur op kwarts (Moctezuma, Sonora , Mexico)

  • Zuiver telluur kristal (ca. 1 mm)

  • Calaveriet, een goud-telluur verbinding

  • Krenneriet, een goud-telluur mineraal. Het bevat ook zilver.

  • Zilvaniet, een verbinding van goud en zilver met telluur

Geschiedenis

Telluur-houdende verbindingen werden voor het eerst ontdekt in 1782 in een goudmijn in Kleinschlatten, Transsylvanië (nu Zlatna, Roemenië) door de Oostenrijkse mineraloog Franz-Joseph Müller von Reichenstein, hoewel het Martin Heinrich Klaproth was die het nieuwe element in 1798 naar het Latijnse woord noemde voor "aarde", tellus.  

In de goudkoorts van 1893 gooiden mijnwerkers in het plaatsje Kalgoorlie een op pyriet lijkend ("idioten-goud" of nepgoud) materiaal weg terwijl ze op zoek waren naar puur goud, en het werd gebruikt om kuilen te vullen en trottoirs te bouwen. In 1896 werd ontdekt dat dit mineraal calaveriet was, een telluur verbinding met goud, en het leidde tot een tweede goudkoorts, met zelfs mijnbouw in de straten.

Gebruik

Voor de handel is het belangrijkste gebruik van tellurium in koper- (telluriumkoper) en staal-legeringen, waar het de bewerkbaarheid van die metalen verbetert. Toepassingen in CdTe-zonnepanelen en cadmium-telluride-halfgeleiders (elektronische onderdelen) verbruiken ook een behoorlijk deel van de telluur-productie. Telluur wordt gezien als een technologie-kritisch element. Dat wil zeggen dat het aanbod van telluur klein is, maar de vraag ernaar groot is.

Telluur-verbindingen zijn gespecialiseerde pigmenten (kleurstoffen) voor keramiek.

Tellurium suboxide wordt gebruikt in de media laag van herschrijfbare optische schijven, met inbegrip van herschrijfbare compact discs ( CD-RW ), herschrijfbare Digital Video Discs ( DVD-RW ) en herschrijfbare Blu-ray Discs.

Biologie

Telluur heeft geen biologische functie, hoewel schimmels het kunnen gebruiken in plaats van zwavel en selenium in zogeheten aminozuren zoals tellurocysteïne en telluromethionine.  

In het menselijk lichaam wordt telluur gedeeltelijk omgezet tot dimethyl telluride, (CH3)2Te, een gas met een knoflook -achtige geur wat je ook ruikt bij uitgeademde adem van de slachtoffers van blootstelling aan telluur of bij vergiftiging door telluur.

Hoewel telluur licht giftig is, is het bij inname van grote hoeveelheden gevaarlijk en zelfs dodelijk. Een vergiftiging met telluur is moeilijk te behandelen. Gelukkig kom je telluur niet veel tegen, maar moet de chemicus die er mee werkt dus wel oppassen.

Veiligheid

  • Telluur en telluurverbindingen kunnen effecten op het zenuwstelsel en de lever veroorzaken

  • Inname door inademing of eten van teveel telluur kan zelfs dodelijk zijn

  • Kleine hoeveelheid telluur of telluurverbindingen geven al irritatie aan de ogen en de ademhalingsorganen.

Toepassingen

  • Herschrijfbare DVD's

  • Telluur wordt gebruikt in halfgeleiders

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Telluur&oldid=690133"