Eerstvolgende Nederlandse kabinet
 |
Het eerstvolgende Nederlandse kabinet zal gevormd worden aan de hand van de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.
Fasen
Verkenning
| Portret | Verkenner | Termijn | |
|---|---|---|---|
 |
ir. drs. G.A. (Gom) van Strien (PVV) |
24 november 2023 – 27 november 2023 | |
.jpg) |
prof. dr. R.H.A. (Ronald) Plasterk (PvdA) |
28 november 2023 – 13 december 2023 | |
Gom van Strien
Na het binnenkomen van de eerste resultaten werd het duidelijk dat de Partij voor de Vrijheid (PVV) de grootste partij van Nederland was geworden. Op 24 november 2023 wees de partij Gom van Strien, een Eerste Kamerlid van de PVV, aan als verkenner. Een verkenner is iemand die onderzoekt welke politieke partijen met elkaar kunnen samenwerken. De PVV heeft 37 van de 150 zetels gekregen. Dat is niet genoeg voor een meerderheid, want voor een meerderheid moet een partij 76 van de 150 zetels hebben. Daarom moeten er andere partijen gezocht moeten worden die mee willen doen. Het hele proces van de verkenning tot aan het formeren (maken; bij elkaar brengen) van een kabinet, heet de kabinetsformatie.
De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) van Dilan Yeşilgöz-Zegerius gaf aan dat ze alleen gedoogsteun wilde geven aan een kabinet geleid door Wilders. De VVD zou dan niet in de regering gaan zitten, maar in het parlement de plannen van de regering steunen. Volgens Pieter Omtzigt, de leider van Nieuw Sociaal Contract, en Yeşilgöz-Zegerius moest Wilders niet tegen de Grondwet ingaan door de mensenrechten te schenden. Wilders gaf aan dat hij binnen de grenzen van de Grondwet zou blijven. Toch wilde hij niet van tevoren op papier afspreken dat de ongrondwettelijke standpunten van de PVV van tafel waren.
GroenLinks-PvdA, de tweede partij van Nederland, gaf aan niet met de PVV in een coalitie te willen. Frans Timmermans, de leider van de partij, zei dat de partij niet zal meewerken aan een coalitie met een radicaal-rechtse politieke partij erin. GroenLinks-PvdA wordt de belangrijkste oppositiepartij als andere partijen een coalitie met de PVV vormen.
Op 27 november 2023 maakte verkenner Gom van Strien bekend te stoppen. Hij was in opspraak geraakt, omdat bleek dat Utrecht Holdings, een bedrijf van de Universiteit Utrecht en het Universitair Medisch Centrum Utrecht, een aangifte had gedaan. Deze aangifte had het bedrijf tegen Gom van Strien gedaan. Volgens Utrecht Holdings had Van Strien namelijk fraude gepleegd. Van Strien ontkent de beschuldiging, maar stopte toch. Volgens hem was zijn integriteit in twijfel getrokken, waardoor hij niet door kon gaan.
Ronald Plasterk
Op 28 november 2023 koos de PVV een verkenner uit om Van Strien op te volgen. De keuze viel op Ronald Plasterk.
Plasterk was eerder voor de Partij van de Arbeid (PvdA) minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het kabinet-Rutte II. Toch is de keuze voor Plasterk niet zo vreemd. Na zijn ministerschap ging Plasterk columns schrijven voor De Telegraaf. In deze columns had Plasterk juist kritiek op de PvdA. Na de verkiezingen van 2023 schreef hij ook dat goed zou zijn als de PVV, VVD, NSC en BBB in een kabinet gingen zitten. Ondanks al zijn kritiek is Plasterk nog steeds lid van de PvdA.
Het was eerst de bedoeling dat Plasterk op 5 december 2023 met een eindverslag kwam. Uit de gesprekken die Plasterk tussen 29 november en 1 december had met alle fractievoorzitters kwam echter geen duidelijk resultaat. Daarom hield Plasterk tussen 4 december en 8 december een tweede gespreksronde. Dit deed hij met Geert Wilders van de PVV, Dilan Yeşilgöz-Zegerius van de VVD, Pieter Omtzigt van NSC en Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB). Volgens Plasterk lagen deze partijen namelijk het dichtst bij elkaar en is de kans het grootst dat zij een (rechtse) coalitie konden vormen. Dat nam niet weg dat de VVD alleen gedoogsteun wilde geven. De PVV, VVD, NSC en BBB hebben wel met elkaar gesproken over een kabinet. NSC wilde echter wel eerst wachten op het verslag van de verkenner, voordat de partij een beslissing neemt.
Verkenner Plasterk presenteerde op 12 december zijn eindverslag. Daarin stond dat de PVV, VVD, NSC en BBB met elkaar moesten praten om een nieuw kabinet te vormen. Volgens Plasterk moeten de partijen het eerst hebben over het respecteren van de Grondwet en daarna praten over migratie, armoede (bestaanszekerheid), klimaatverandering en de stikstofcrisis. Tot slot moeten de partijen bedenken hoe het kabinet eruit gaat zien: gaan PVV, VVD, NSC en BBB alle vier in het kabinet zetten, of komt er een minderheidskabinet waarbij de VVD (en misschien NSC) gedoogsteun geven?
Op 13 december 2023 debatteerde de Tweede Kamer over de verkiezingsuitslag. Het ging ook veel over de formatie. Frans Timmermans, de leider van GroenLinks-PvdA, vond dat Geert Wilders excuses moest maken voor zijn uitspraken over Marokkanen. In 2014 spoorde Wilders zijn achterban bij een bijeenkomst namelijk aan om te zeggen dat er minder Marokkanen in Nederland moesten zijn. Wilders wilde zijn excuses echter niet aanbieden. GroenLinks-PvdA, maar ook andere partijen zoals D66, de SP, het CDA, de PvdD en DENK maakten er zich daarom zorgen over of de PVV wel voor alle Nederlanders was.
Daarnaast staan er in het partijprogramma van de PVV standpunten die tegen de Grondwet en de democratische rechtsstaat ingaan, zoals het sluiten van moskeeën, het verbieden van korans en het uitzetten van asielzoekers die in Nederland mogen blijven (statushouders). Wilders zei daarover weer dat hij binnen de grenzen van de Grondwet zou blijven, maar wilde geen afstand nemen van het partijprogramma van zijn partij.
Ten slotte droeg de PVV verkenner Ronald Plasterk voor als informateur. De PVV, VVD, NSC en BBB zullen met hem spreken over het vormen van een kabinet.
Informatie
| Portret | Informateur | Termijn | |
|---|---|---|---|
|
prof. dr. R.H.A. (Ronald) Plasterk (PvdA) |
sinds 13 december 2023 | |
De informatie is de fase waarin er actief met politieke partijen wordt gesproken om samen te werken. De informateur, die door de Tweede Kamer wordt aangewezen, onderzoekt welke coalities er gevormd kunnen worden.
Ronald Plasterk
Op 13 december 2023 droeg de PVV verkenner Ronald Plasterk voor als informateur. De meerderheid van de Tweede Kamer steunde deze voordracht, waardoor Ronald Plasterk kon worden benoemd.
De partijen GroenLinks-PvdA, D66, SP, PvdD, DENK en Volt stemden tegen de benoeming van Plasterk als informateur. Zij waren het er namelijk niet mee eens dat de PVV, VVD, NSC en BBB een goed kabinet zouden kunnen vormen vanwege de ongrondwettelijke en antirechtstatelijke standpunten van de PVV. Plasterk zag dit anders: volgens hem konden VVD, NSC en BBB eruit komen door goed met de PVV te praten over die standpunten. Hij had dit dan ook in zijn eindverslag opgeschreven.
Op 19 december 2023 is het eerste informatiegesprek gehouden. Dit was met de PVV, de VVD, NSC en de BBB. Tussen 9 januari 2024 en 11 januari 2024 onderhandelen de leiders van deze partijen met elkaar op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum. Namens de PVV zijn Geert Wilders en Fleur Agema aan tafel, namens de VVD Dilan Yeşilgöz-Zegerius en Eelco Heinen, namens NSC Pieter Omtzigt en Eddy van Hijum en tot slot namens de BBB Caroline van der Plas en Mona Keijzer.
De Zwaluwenberg is al eerder gebruikt voor kabinetsonderhandelingen. De VVD, D66, het CDA en de ChristenUnie onderhandelden in 2021 op deze plek voor de vorming van het kabinet-Rutte IV. In 2007 onderhandelden Jan Peter Balkenende van het CDA, Wouter Bos van de PvdA en André Rouvoet van de ChristenUnie er voor de vorming van het kabinet-Balkenende IV.
Coalities
Hieronder volgt een overzicht van de meest waarschijnlijke samenwerkingen. De rechtse coalitie heeft op dit moment de meeste kans van slagen. De grijsblauwe kleur onder de kolommen 'EK' (Eerste Kamer) en 'TK' (Tweede Kamer) geeft aan of de politieke partijen in die kamer samen een meerderheid hebben. In de Eerste Kamer hebben partijen 38 zetels nodig voor een meerderheid en in de Tweede Kamer hebben partijen 76 zetels nodig voor een meerderheid.
| Soort coalitie | Politieke partijen | Zetels | ||
|---|---|---|---|---|
| EK | TK | |||
| Rechtse coalitie | PVV, NSC, BBB + VVD (gedoogsteun) | 30 | 88 | |
| Middencoalitie 1 | GroenLinks-PvdA, NSC, BBB + VVD (gedoogsteun) | 40 | 76 | |
| Middencoalitie 2 | GroenLinks-PvdA, NSC, D66 + VVD (gedoogsteun) | 29 | 78 | |
| Middencoalitie 3 | GroenLinks-PvdA, NSC, D66, CDA + VVD (gedoogsteun) | 35 | 83 | |
Formatie
De formatie is nog niet begonnen. Tijdens een formatie probeert een aantal partijen een regering te vormen, waarbij het ook op zoek gaat naar ministers en staatssecretarissen.
