Friesland
Zie Sjabloon:Tabelprovincie Friesland (Fries: Fryslân), is een provincie in het noorden van Nederland, in het oosten begrensd door Groningen en Drenthe, in het zuiden door Overijssel en Flevoland, in het zuidwesten door het IJsselmeer, en in het westen en noorden door de Waddenzee (buiten de Waddeneilanden door de Noordzee. Met de Afsluitdijk is Friesland verbonden met Noord-Holland. In Friesland wonen de Friezen. Men spreekt er Fries en Nederlands.
Tot de provincie behoren de Waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. Deze zijn per veerboot bereikbaar vanaf de Friese kust (Harlingen, Holwerd en Lauwersoog in Groningen). De officiële talen zijn Fries en Nederlands.
Geschiedenis
Vroeger, in de tijd van de Romeinen, hadden de Friezen een groot Rijk langs de Noordzee kust.
De laatste koning van Friesland was Radbod in ongeveer 700 na Christus. Hij was erg fel tegenover de Christelijke missionarissen - dat waren mensen die iedereen tot het Christendom wilden bekeren. Koning Radbod (ook wel Radboud genoemd) wilde dat de Friezen hun eigen geloof zouden blijven aanhouden. Dat hadden ze al wel duizend jaar geloofd, en hij wilde niet gedwongen worden te veranderen. Volgens een legende stond hij op het punt te worden gedoopt. Toen vroeg hij de priester: "Mijn voorouders, die in de Oude goden geloofden, zijn die ook in de Hemel?" de priester sprak: "Nee koning, die zijn in de hel nu omdat ze niet in God geloofden!" Radbod, al met één been in de doopvont, stapte er toen uit en wilde niets meer met de Christenen te maken hebben: "Liever zit ik met mijn voorvaderen in de hel, dan alleen in de hemel!", zei hij woedend!
Zoals een gedichtje hierover gaat:
Wulfram, de christen, die hem bekeren wou
Beloofde hem de hemel, als hij hem dopen zou.
Doch met één been in de vont bedacht de Friese vorst zich snel;,
Trouw aan zijn verwanten ging hij liever naar de hel.
De Friezen zijn al een erg oud volk: de bekende Romeinse geschiedschrijver Tacitus schreef al over de Friezen (Frisii). De Romeinen hadden groot respect voor de Friezen, omdat het dappere krijgers waren en de Romeinen hen niet konden verslaan. Dat was best knap van de Friese krijgers: het Romeinse leger stond toen al bekend als een groot en machtig leger en ze hadden al vele landen en gebieden veroverd. De Romeinse verovering van wat nu (anno 2009) Nederland is, werd door de Friezen tot staan gebracht. Alleen in Zuiden van Nederland viel in Romeinse handen. De Romein Tacitus verdeelde de Friezen in twee soorten: de Groot Friezen en de Klein Friezen - de Groot Friezen waren grote mensen, de Klein Friezen waren kleiner van gestalte.
Naam
Sinds 1 januari 1997 is alleen het Friestalige Fryslân in Nederland de officiële naam van de provincie. In november 2004 heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken besloten erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt. In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland en in het Nederlands taalgebruik wordt echter vrijwel altijd de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.
Karakter
De Nederlandse provincie is een streek met een agrarisch karakter. Toerisme, met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de Waddeneilanden, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote seizoenswerkloosheid. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in Leeuwarden, Drachten en Heerenveen.
De natuurgebieden worden beheerd door de vereniging It Fryske Gea (het Friese landschap).
Friesland is met een bevolkingsdichtheid van 192 inwoners per km² na Drenthe de dunstbevolkte provincie van Nederland. Wordt Leeuwarden niet meegerekend, dan is het met 169 inw. per km² zelfs de dunstbevolkte provincie.
Cultuur
De Friezen hebben een unieke eigen cultuur, die al erg oud is en uit de Romeinse tijd stamt. Ze hebben een eigen taal, het Fries. Die taal is officieel erkend door de EU omdat het te moeilijk is om een dialect te kunnen zijn en een aparte schrijfwijze heeft. Omdat Fries een aparte taal is, hebben alle plaatsnamen in Friesland (Fryslan) dan ook een Nederlandse naam, en een Friese daaronder. Net zoals in België (Frans en Nederlands). Voorbeelden van Fries eten zijn de Friese dümkes (duimpjes, Friese koekjes met anijs) en de bekende sûkerbôle (suikerbrood). Al sinds de 19e eeuw wordt de Elfstedentocht (Fries: "Âlvestêdetocht") geschaatst, een typisch Friese schaatstocht over ijs, gereden langs de elf grootste Friese steden over de bevroren kanalen:
Fries afstand vanaf startpunt (km) Leeuwarden (start) Ljouwert 0 Sneek Snits 22 IJlst Drylts 26 Sloten Sleat 40 Stavoren Starum 66 Hindeloopen Hylpen 77 Workum Warkum 86 Bolsward Boalsert 99 Harlingen Harns 116 Franeker Frjentsjer 129 Dokkum Dokkum 174 Leeuwarden (finish) Ljouwert 199
De Elfstedentocht wordt alleen gereden als het ijs dik genoeg is. Vanwege het steeds warmer wordende weer worden de Friese winters zachter. Daardoor is de "Tocht der Tochten" al sinds 1997 niet meer gereden. Willem Alexander reed eens ook de tocht uit. Na afloop eten de deelnemers en de toeschouwers een kop snert (erwtensoep met rookworst). Vaak was de Elfstedentocht gereden in de bittere koude. Zoals bijvoorbeeld in "de Hel van 63" - vanwege de strenge winter van dat jaar. Deelnemers hebben wel eens vingers en tenen verloren aan de kou!
Talen
De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het Nederlands en het Fries (Frysk). Door de officiële status van het Fries hebben de meeste plaatsen in de provincie zowel een Nederlandse als een Friese benaming. (Sneek is dan Snits in het Fries bijv.) De Friese kinderen krijgen op de basisschool en later ook op de middelbare school les in de Friese taal. Bijna allemaal spreken ze vloeiend Nederlands als tweede taal.
Bekende Friezen
Enkele bekende Friezen zijn:
- Radboud - de dappere Friese koning
- Grote Pier - krijger, piraat, vrijheidsstrijder
- Piet Paulusma - krijger
- Wijerd Jelckama - krijger
- Doutzen Kroes - fotomodel
- Piet Paulusma - weerman van SBS6
- M.C. Escher - wereldberoemd kunstenaar (maakte tekeningen die je aan het denken maakten)
- Mata Hari - danseres en spion in de Eerste Wereldoorlog, geboren in Leeuwarden
Externe links
| Provincievlag | Klik hier voor een bijna complete lijst van Friese steden en dorpen en van enkele buurtschappen. De lijst bevat de Nederlandstalige plaatsnamen met tussenhaakjes de Friese; indien alleen de Friestalige plaatsnaam de officiële naam is, wordt deze vermeld met een Provincievlag. |
Sjabloon:NederlandseProvincies
| Koninkrijk der Nederlanden | 
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830/1839) | |||
|---|---|---|---|
| Antwerpen · Drenthe · Friesland · Gelderland · Groningen · Henegouwen · Holland · Limburg · Luik · Namen · Noord-Brabant · Oost-Vlaanderen · Overijssel · Utrecht · West-Vlaanderen · Zeeland · Zuid-Brabant (1831 Brabant) |
| ||