Nijmegen: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
k (→top: Verandering in Infoboxen) |
|||
| (113 tussenliggende versies door 17 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {| | + | {{Infobox plaats (NL) |
| − | + | | naam = Nijmegen | |
| − | | | + | | dialect = |
| − | + | | vlag = Flag of Nijmegen.svg|100px | |
| − | + | | wapen = Nijmegen_wapen.svg | |
| − | |- | + | | kaart = NL_-_locator_map_municipality_code_GM0268_(2016).png |
| − | + | | provincie = {{Gelderland}} | |
| − | | | + | | gemeente = Nijmegen |
| − | + | | hoogteligging = | |
| − | + | | postcode = 6500-6546, 6663 | |
| − | | | + | | netnummer = 024 |
| + | | cbs = 0268 | ||
| + | | woonplaatscode= | ||
| + | | website = [http://www.nijmegen.nl www.nijmegen.nl] | ||
| + | | portaal = Gelderland}} | ||
| + | '''Nijmegen''' is een stad in de [[Nederland]]se [[provincie]] [[Gelderland]]. De stad ligt grotendeels op de linkeroever van de [[Waal (rivier)|Waal]]. | ||
| − | + | Nijmegen is de op 9 na grootste stad van Nederland en ook de grootste stad van Gelderland. Het telt 187.049 (3523 inw./km²) inwoners (2024). Nijmegen maakt deel uit van de [[Stadsregio Arnhem Nijmegen]]. In de buurt van Nijmegen liggen de steden [[Arnhem]] en [[Wijchen]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | + | Er wordt ook wel gezegd dat Nijmegen de oudste stad van Nederland is (maar dit zou ook [[Heerlen]], [[Maastricht]] of [[Voorburg]] kunnen zijn). In 2005 vierde Nijmegen zijn 2000-jarig bestaan, maar het is een beetje onduidelijk waarom precies dit jaar gekozen is. |
| − | [[ | ||
| − | |||
| + | ==Naam== | ||
| + | De naam Nijmegen komt van ''Noviomagus''. Dit komt van het aan het [[Latijn]] aangepaste ''Novio'' (nieuw) en het [[Keltische talen|Keltische]] woord ''magos''. De Romeinen gaven deze naam aan meerdere steden in hun rijk. De stad schijnt vanaf ongeveer het jaar 100 ook ''Ulpia Noviomagus Batavorum'' geheten te hebben, een verwijzing naar de Romeinse keizer van die tijd. | ||
| − | + | In de tijd van [[Karel de Grote]] kreeg de stad de naam ''Numaga''. Later werd dit veranderd in ''Nieumeghen'', dit betekent ''Nieuw-Megen''. Later werd dit weer veranderd in ''Nymegen''. In de moderne Nederlandse spelling werd dit weer veranderd in ''Nijmegen''. In het [[Nijmeegs]] wordt de stad ook wel ''Nimwèège'' genoemd. In het [[Duits]] is dit ''Nimwegen''. | |
| − | |||
| − | + | ==Geschiedenis== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ===Voor de Middeleeuwen=== | |
| − | + | [[File:Noviomagus1.jpg|250px|thumb|Kaart van Noviomagus]] | |
| − | + | Toen [[Romeinse Rijk|Romeinen]] omstreeks 10 voor Christus aan het [[Valkhof]] bij de [[Waal (rivier)|Waal]] kwamen, stichtten ze daar eerst een nederzetting die door de geschiedschrijver [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]] ''Oppidum Batavorum'' wordt genoemd. Hier woonden vooral [[Bataven]], die vermoedelijk door de Romeinen een beetje werden gecontroleerd. Oppidum Batavorum is in 69 weer vernietigd door [[Julius Civilis]] tijdens de [[Bataafse opstand]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Tussen 71 en 104 zat er een leger gevestigd, [[Legio X Gemina]]. Misschien was er een [[castrum]], een groot fort wat onderdeel was van de [[Limes]]. Tussen 98 en 105 zou de stad die als Romeins Nijmegen kan worden gezien, van keizer [[Trajanus]] Romeinse stadsrechten hebben gekregen. De stad heette toen mogelijk [[Ulpia Noviomagus Batavorum]] en was vooral belangrijk voor de handel. We denken dat deze stad lag waar nu de buurt [[Waterkwartier (Nijmegen)|Waterkwartier]] is, hier zijn [[Archeologie|archeologische]] resten teruggevonden, onder meer van twee Romeinse tempels. Ook lijkt er een [[amfitheater]] te zijn geweest. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Nijmegen | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Omstreeks 270 verlieten de Romeinen Noviomagus weer en gingen terug naar het Valkhof. Aan het begin van de 5e eeuw waren ze hier voorgoed weg. | |
| − | |||
| − | + | ===De middeleeuwen tot en met de twintigste eeuw=== | |
| − | [ | + | We weten maar heel weinig over de nederzetting Nijmegen zelf in de [[vroege middeleeuwen]]. De [[Merovingen]] moeten hier in de 5e eeuw wel zijn geweest. Aan het Valkhof zou eind 7e eeuw de eerste echte Nijmeegse kerk zijn gebouwd, die was gewijd aan [[Gertrudis van Nijvel]]. |
| + | Volgens de overlevering liet [[Karel de Grote]] (die toen net koning van de [[Franken]] was geworden) omstreeks 771 (hij was toen net koning van de Franken) aan het Valkhof een van zijn [[palts]]en bouwen. Dit wordt vermeld door zijn biograaf [[Einhard]], die het heeft over een "paleis in Noviomagus onder de Waal". Er is ook een [[oorkonde]] uit die tijd bewaard gebleven waarin onder andere ''Niumaga'' wordt genoemd. [[Lodewijk de Vrome]] en andere Karolingische vorsten zouden in die tijd daarna vaker in de Nijmeegse palts zijn geweest. Uiteindelijk hebben eerst [[Noormannen]] de palts verwoest omstreeks 880, nadat ze die hadden bezet. In 1047 werd de palts door [[Godfried II van Lotharingen]] nog eens platgebrand en mogelijk was het bouwwerk daarna weg, maar eigenlijk weten we daar niets van; er wordt ook vaak gezegd dat de burcht (zie hieronder) de herbouwde palts was. | ||
| − | + | Vanaf de [[hoge middeleeuwen]] was Nijmegen weer een echte stad. In 1125 is er een vermelding bekend als ''Neumaia''. [[Keizer Frederik I Barbarossa]] liet de [[Valkhofburcht]] bouwen. In 1155 was deze burcht klaar. | |
| − | Nijmegen | ||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| + | In 1230 kreeg Nijmegen officieel [[stadsrechten]]. In 1248 werd Nijmegen onderdeel van het [[graafschap Gelre]]. [[Willem van Holland]], die koning was van het [[Heilige Roomse Rijk]] (waar Nijmegen tot dat moment ook bij hoorde) zou Nijmegen in onderpand hebben gegeven aan de graaf van Gelre (die hem bij de verkiezingen had geholpen), om zo zijn schulden af te lossen. Maar die schuld is nooit afbetaald, dus Nijmegen was hierna voortaan Gelders. | ||
| − | + | Vanaf de 13e tot en met de 15e eeuw werd de stad verder uitgebreid en versterkt. Er kwamen ook steeds meer [[stadswal]]len. De oorspronkelijke aarden wallen werden later vervangen door muren. In 1254 begon op de [[Hundisburg]] de bouw van de [[Grote of Sint-Stevenskerk]]. Ongeveer een eeuw later is ook de Broederkerk gebouwd. | |
| − | + | [[Bestand:Nijmegen 1591 - 2.jpg|right|250px|thumb|Een kaart van Nijmegen uit 1591.]] | |
| − | + | In 1543 werd Nijmegen, net als de rest van Gelre, bestuurd door [[Huis Habsburg]]. Tijdens de [[Reformatie]] ging het redelijk rustig in Nijmegen. Protestanten en katholieken kregen in 1566 eerst gelijke rechten, maar in 1579 kregen de protestanten meer rechten dan de katholieken. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Tijdens de [[Tachtigjarige Oorlog]] werd Nijmegen een aantal keer belegerd. Bekend is het [[Beleg van Nijmegen (1591)|beleg van 1591]]. Dit was de tweede keer. Ditmaal werd Nijmegen terugveroverd door [[Maurits van Oranje]]. Tussen 1672 en 1674 werd Nijmegen veroverd door de Fransen. In 1678 werd het voor enige tijd weer rustig in Nijmegen, dankzij de [[Vrede van Nijmegen]]. Door dit verdrag was er ook vrede tussen de Fransen en het [[Republiek der 7 Verenigde Nederlanden]]. | ||
| − | + | Tijdens de [[Eerste Coalitieoorlog]] vond in 1794 het [[Beleg van Nijmegen (1794)|beleg van Nijmegen]] plaats. De Fransen wisten de stad uiteindelijk in te nemen. De burcht is hierna gesloopt, hoewel veel mensen dit niet wilden. Er zijn tegenwoordig twee ruïnes over, en een paar delen van de stadswallen. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | In deze tijd vroor de Waal 's winters soms dicht, bijvoorbeeld in de winter van 1844-1845 | ||
| + | Vanaf 1874 was Nijmegen niet meer gebonden aan de [[Vestingwet]], waardoor de oude stadswallen mochten worden afgebroken. Nu kon de binnenstad echt gaan uitbreiden. In deze tijd zijn onder meer het [[Kronenburgerpark]] en [[Hunnerpark]] aangelegd. | ||
| + | |||
| + | Nijmegen kreeg eind 19e eeuw spoorverbindingen met [[Arnhem]] en [[Venlo]]. | ||
| − | + | In 1909 was er voor de eerste keer de [[Nijmeegse Vierdaagse]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | In 1923 kreeg Nijmegen een eigen universiteit, de [[Radboud Universiteit|Katholieke Universiteit Nijmegen]]. | |
| − | |||
| + | In 1936 was de [[Waalbrug Nijmegen|Waalbrug]] eindelijk klaar. Daarvoor was er eeuwenlang alleen een [[veerpont]] geweest om de Waal over te steken. | ||
| − | + | [[Bestand:Nijmegen with bridge in background, 1944 army.mil-2007-09-12-112418.jpg|right|250px|thumb|De stad na het [[Bombardement op Nijmegen|bombardement]] van 22 februari 1944]] | |
| − | + | Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] viel Nijmegen als eerste stad in Duitse handen. Op 22 februari 1944 werd de binnenstad [[bombardement op Nijmegen|gebombardeerd]] door de [[United States Army Air Forces]], zij wilden eigenlijk alleen het station treffen maar het bombardement werd niet goed uitgevoerd. Daarbij vielen waarschijnlijk meer dan 800 doden en het meeste van het oude stadscentrum is verwoest. In september 1944 werd er opnieuw hevig gevochten tussen de Duitsers en de Geallieerden op de [[Waalbrug Nijmegen|Waalbrug]], dit was de [[slag om Nijmegen]]. De Britten en de Amerikanen wonnen uiteindelijk. Nijmegen was vanaf dat moment in feite al bevrijd, maar bleef een frontstad. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ===Na de Tweede Wereldoorlog=== | ||
| + | Na de Tweede Wereldoorlog was vooral het centrum van Nijmegen bijna helemaal verwoest. Het stadsdeel [[Benedenstad (Nijmegen)|Benedenstad]] had iets minder oorlogsschade geleden dan de Bovenstad, maar was al langer in verval, ook al voor de oorlog. In 1972 waren er plannen om dit gebied te slopen, in plaats van te restaureren. In 1975 werd de Benedenstad uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht. Toch waren toen al de meeste middeleeuwse panden gesloopt. Een paar straten werden toen gerestaureerd. | ||
| − | + | In de jaren zestig en zeventig stond Nijmegen bekend als rode stad. Er waren toen veel [[marxisten]]. In 1981 waren er rellen tussen de krakers en het Nijmeegse bestuur, de [[Piersonrellen]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | In | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Na de Tweede Wereldoorlog is Nijmegen ook flink uitgebreid. De dorpen [[Hatert]], [[Hees (Nijmegen)|Hees]] en [[Neerbosch]] werden onderdeel van de stad. | ||
| + | ==Geografie== | ||
| + | [[Bestand:Nijmegen 5.80926E 51.82851N.jpg|250px|right|thumb|Satellietfoto van Nijmegen]] | ||
| + | [[Bestand:View from city of Nijmegen on river Waal.jpg|250px|thumb|Uitzicht vanuit de stad over de Waal]] | ||
| + | Nijmegen is ook een gemeente. In het oosten grenst Nijmegen aan de gemeenten [[Lingewaard]] en [[Ubbergen]], in het zuiden aan [[Groesbeek]] en [[Heumen]], in het westen aan [[Wijchen]] en [[Beuningen (Gelderland)|Beuningen]] en in het noordwesten aan [[Overbetuwe]]. | ||
| − | + | ==Politiek== | |
| − | + | [[Bestand:Netherlands-Nijmegen-kronenburger-park-1900.jpg|250px|right|thumb|Een schilderij van het [[Kronenburgerpark]] in Nijmegen. Het schilderij is gemaakt in 1900.]] | |
| − | + | Sinds 21 mei 2012 is [[Hubert Bruls]] de huidige burgemeester van Nijmegen. Het college van B & W bestaat uit de burgemeester en 6 wethouders. | |
| − | + | De gemeenteraad van Nijmegen bestaat uit 39 leden. Hieronder vind je een tabel met daarin de gemeenteraden van 1974 tot en met 2014: | |
| − | + | {| class="wikitable" | |
| − | + | ! colspan="16" |'''Gemeenteraadszetels''' | |
| − | + | |- | |
| − | + | |'''Partij'''||'''1974'''||'''1978'''||'''1982'''||'''1986'''||'''1990'''||'''1994'''||'''1998'''||'''2002'''||'''2006'''||'''2010'''||'''2014'''||'''2018''' | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[GroenLinks|GL]]||4||3||6||5||6||6||8||9||6||8||8||11 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Democraten 66|D66]]||-||2||2||2||5||7||2||1||2||6||7||6 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]||2||2||3||2||2||4||6||6||7||5||8||5 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]||6||4||6||4||3||4||5||4||4||4||4||4 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Nijmeegse Fractie]]||-||-||-||-||-||-||-||4||2||1||2||3 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]||12||12||9||16||11||8||8||8||11||8||4||3 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]||15||16||13||10||12||9||7||5||5||3||2||2 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Partij voor de Dieren|PvdD]]||-||-||-||-||-||-||-||-||-||-||-||2 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[50PLUS|50Plus]]||-||-||-||-||-||-||-||-||-||-||-||1 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Gewoon Nijmegen]]||-||-||-||-||-||-||-||-||1||2||2||1 | |
| − | + | |- | |
| − | De | + | |Voor Nijmegen||-||-||-||-||-||-||-||-||-||-||-||1 |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[Verenigde Senioren Partij|VSP]]||-||-||-||-||-||-||1||2||1||2||2||- | |
| − | + | |- | |
| − | + | |[[De Groenen (Nederland)|De Groenen]]||-||-||-||-||-||1||2||-||-||-||-||- | |
| − | + | |- | |
| − | + | |Totaal||39||39||39||39||39||39||39||39||39||39||39||39 | |
| − | + | |- | |
| − | + | |Opkomst||||||||||||56,6%||53,6%||52,4%||57,9%||54,1%||54,6%||57,1% | |
| − | + | |} | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Nijmegen | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Cultuur== | |
| − | [ | + | [[Bestand:Nijmegen.jpg|right|250px|thumb|De [[Grote Markt (Nijmegen)|Grote Markt]] in Nijmegen.]] |
| + | ===Musea=== | ||
| + | In Nijmegen zijn er een aantal musea te vinden. [[Museum Het Valkhof]] bestaat sinds eind jaren 90, en richt zich op archeologie en moderne kunst. Een ander museum is het [[muZIEum]], dat gaat over het leven van mensen met een handicap, bijvoorbeeld blindheid of doofheid. [[Natuurmuseum Nijmegen]] heeft veel planten, dieren en stenen in hun collectie. Het museum zit gevestigd in een voormalige synagoge. Het vroegere [[Nijmeegs Volkenkundig Museum]] is gefuseerd met [[Bronbeek]] in [[Arnhem]]. De [[Stratemakerstoren]] is ook een museum. Hier zijn verschillende tentoonstellingen te vinden. het [[Nationaal Fietsmuseum Velorama]] gaat over fietsen. Er zijn nog meer musea in Nijmegen. | ||
| − | + | ===Parken=== | |
| − | + | [[Bestand:Waaggebouw (Nijmegen) P1060338.JPG|right|250px|thumb|De [[Boterwaag (Nijmegen)|Boterwaag]] aan de Grote Markt.]] | |
| − | [ | + | *[[Goffertpark]] |
| + | *[[Hunnerpark]] | ||
| + | *[[Kronenburgerpark]] | ||
| + | *[[Park Brakkenstein]] | ||
| + | *[[Staddijk]] | ||
| + | *[[Valkhof]] | ||
| + | *[[Meijhorst]] | ||
| + | *[[Limospark]] | ||
| + | ===Evenementen=== | ||
| + | [[Bestand:1997 81 4daagse nijmegen.jpg|right|250px|thumb|De [[Nijmeegse Vierdaagse]].]] | ||
| + | Het bekendste evenement van Nijmegen is de [[Nijmeegse Vierdaagse]]. Dit is een wandeltocht waar jaarlijks een heleboel mensen aan meedoen. Om de Nijmeegse Vierdaagse zijn allemaal evenementen georganiseerd. Deze worden de [[Vierdaagsefeesten]] genoemd. De [[Batavierenrace]] is een estafetteloop tussen de Nijmeegse studenten. De [[Zevenheuvelloop]] is een hardloopwedstrijd. Speciaal voor vrouwen is er ook een hardloopwedstrijd, de [[Marikenloop]]. De [[Fietsvierdaagse]] is een week na de Nijmeegse vierdaagse. Het idee is eigenlijk hetzelfde, alleen is de Fietsvierdaagse met de fiets. In juni en in oktober is er een [[kermis]] in Nijmegen. In Nijmegen wordt ook [[carnaval]] gevierd. Nijmegen krijgt dan de naam ''Knotsenburg''. | ||
| − | + | ===Bezienswaardigheden=== | |
| + | [[Bestand:KruittorenNijmegen.JPG|right|250px|thumb|De [[Kruittoren]].]] | ||
| + | [[Bestand:Nijmegen_Centraal_Station.jpg |right|250px|thumb|[[Station Nijmegen]].]] | ||
| + | Naast alle musea en parken zijn er in Nijmegen nog meer dingen te zien. De [[Hortus Arcadië]] is een botanische tuin in Nijmegen. In de jaren 70 is de tuin aangelegd. De [[Grote of Sint-Stevenskerk]] is de oudste nog bestaande kerk van Nijmegen, en de grootste. Het [[Stadhuis van Nijmegen]] werd in 1555 gebouwd. De [[Grote Markt (Nijmegen)|Grote Markt]] is een groot plein in Nijmegen. Aan de Grote markt ligt ook de [[Boterwaag (Nijmegen)|Boterwaag]]. Op het Valkhof, dat nu een [[stadspark]] is, liggen ook het [[Sint-Nicolaaskapel]] en de [[Barbarossaruïne]], overblijfselen van de burcht. De [[Kruittoren (Nijmegen)|Kruittoren]] en de [[Belvédère (Nijmegen)|Belvédère]] zijn overblijfselen van de stadsmuur van Nijmegen. | ||
| − | + | ==Woonkernen== | |
| − | [ | + | De gemeente Nijmegen bevat meerdere woonkernen zoals [[wijk]]en, en het [[dorp]] [[Lent (Nijmegen)|Lent]]: |
| + | [[Bestand:BAG woonplaatsen - Gemeente Nijmegen.png|links|miniatuur|500x500px|Woonplaatsen in de gemeente Nijmegen]] | ||
| + | {{Clearleft}} | ||
| + | De [[gemeenteraad]] heeft de gemeente Nijmegen met ingang van 1 januari 2007 onderverdeeld in 9 stadsdelen ([[Centraal Bureau voor de Statistiek|CBS]]-wijken), die weer bestaan uit 44 wijken (CBS-buurten), namelijk: | ||
| + | {| width="70%" | ||
| + | | width="33%" align="left" valign="top" | | ||
| + | * '''Nijmegen-Centrum''' | ||
| + | ** [[Benedenstad (Nijmegen)|Benedenstad]] | ||
| + | ** [[Stadscentrum (Nijmegen)|Stadscentrum]] | ||
| + | * '''Nijmegen-Oost''' | ||
| + | ** [[Bottendaal]] | ||
| + | ** [[Galgenveld (Nijmegen)|Galgenveld]] | ||
| + | ** [[Altrade]] | ||
| + | ** [[Hunnerberg]] | ||
| + | ** [[Hengstdal]] | ||
| + | ** [[Kwakkenberg]] | ||
| + | ** [[Groenewoud]] | ||
| + | ** [[Ooyse Schependom]] | ||
| + | * '''Nijmegen-Oud-West''' | ||
| + | ** [[Biezen]] (met [[Waterkwartier]]) | ||
| + | ** [[Wolfskuil]] | ||
| + | * '''Nijmegen-Nieuw-West''' | ||
| + | ** [[Heseveld]] | ||
| + | ** [[Hees (Nijmegen)|Hees]] | ||
| + | ** [[Neerbosch-Oost]] | ||
| + | ** [[Haven- en industrieterrein (Nijmegen)|Haven- en industrieterrein]] | ||
| + | | width="33%" align="left" valign="top" | | ||
| + | * '''Nijmegen-Midden''' | ||
| + | ** [[Nije Veld]] (met [[Willemskwartier]]) | ||
| + | ** [[Hazenkamp (Nijmegen)|Hazenkamp]] | ||
| + | ** [[Goffert (wijk)|Goffert]] | ||
| + | ** [[St. Anna]] | ||
| + | ** [[Heijendaal]] | ||
| + | * '''Nijmegen-Zuid''' | ||
| + | ** [[Hatertse Hei]] | ||
| + | ** [[Grootstal]] | ||
| + | ** [[Hatert]] | ||
| + | ** [[Brakkenstein]] | ||
| + | * '''[[Dukenburg]]''' | ||
| + | ** [[Tolhuis]] | ||
| + | ** [[Zwanenveld]] | ||
| + | ** [[Meijhorst]] | ||
| + | ** [[Lankforst]] | ||
| + | ** [[Aldenhof]] | ||
| + | ** [[Malvert]] | ||
| + | ** [[Weezenhof]] | ||
| + | ** [[Vogelzang (Dukenburg)|Vogelzang]] | ||
| + | ** [[Staddijk]] | ||
| + | | width="33%" align="left" valign="top" | | ||
| + | * '''[[Lindenholt]]''' | ||
| + | ** [['t Acker]] | ||
| + | ** [[De Kamp]] | ||
| + | ** [['t Broek]] | ||
| + | ** [[Kerkenbos]] | ||
| + | ** [[Westkanaaldijk]] | ||
| + | ** [[Bijsterhuizen]] | ||
| + | ** [[Neerbosch-West]] | ||
| + | * '''Nijmegen-Noord''' ([[Waalsprong]]) | ||
| + | ** [[Oosterhout (Gelderland)|Oosterhout]] | ||
| + | ** [[Ressen (Nijmegen)|Ressen]] | ||
| + | |} | ||
| − | + | ==Verkeer en vervoer== | |
| − | + | Nijmegen wordt door een aantal snelwegen met de rest van Nederland verbonden. De Rijkswegen [[Rijksweg 15|A15]] en de [[Rijksweg 73|A73]] zijn hier voorbeelden van. Omdat door Nijmegen een rivier stroomt, zijn er veel bruggen over de rivier. De [[Waalbrug Nijmegen|Waalbrug]] en [[De Oversteek (brug)|De Oversteek]] zijn bruggen voor het autoverkeer. Voor fietsers is er een speciale fietsburg, de [[Snelbinder (brug)|Snelbinder]]. Voetganger kunnen de brug ook gebruiken. In Nijmegen zijn er vier treinstations: | |
| − | + | *[[Station Nijmegen|Nijmegen]] | |
| − | + | *[[Station Nijmegen Dukenburg|Nijmegen Dukenburg]] | |
| − | [ | + | *[[Station Nijmegen Heyendaal|Nijmegen Heyendaal]] |
| + | *[[Station Nijmegen Lent|Nijmegen Lent]] | ||
| + | *[[Nijmegen Goffert]] | ||
| + | Op de Nijmeegse stations stoppen ook intercity's. | ||
| − | + | ==Externe Link== | |
| − | + | *[http://www.nijmegen.nl website van de gemeente Nijmegen] | |
| − | + | *[http://nl.wikipedia.org/wiki/Nijmegen Wikipedia] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Nijmegen | + | {{Navigatie gemeente Nijmegen}} |
| − | + | {{Navigatie wijken Nijmegen}} | |
| − | + | {{Navigatie Hanze}} | |
| − | + | {{Navigatie provincie Gelderland}} | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Categorie:Plaats in Gelderland]] | |
| − | + | [[Categorie:Nijmegen| ]] | |
| − | + | [[Categorie:Gemeente in Gelderland]] | |
| − | + | [[Categorie:Hanzestad]] | |
| − | + | [[Categorie:Beschermd stadsgezicht]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Nijmegen | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Huidige versie van 4 sep 2025 om 23:13
|
Nijmegen
 | |
 
| |
|---|---|
.png)
| |
| Land |  Nederland
|
| Provincie |  Gelderland
|
| Gemeente | Nijmegen |
| Burgemeester | Hubert Bruls |
| Oppervlakte | 57,63 km² |
| Inwoners | 187.049 (2024) |
| Dichtheid | 3245.69 inw./km² (2024) |
| Werkloosheidsgraad | 13 per 1000 inw. |
| Gemiddeld inkomen | € 37.200 (in 2023) |
| Postcode(s) | 6500-6546, 6663 |
| Netnummer(s) | 024 |
| CBS-code | 0268 |
| Website www.nijmegen.nl | |
Portaal  Gelderland
| |
Nijmegen is een stad in de Nederlandse provincie Gelderland. De stad ligt grotendeels op de linkeroever van de Waal.
Nijmegen is de op 9 na grootste stad van Nederland en ook de grootste stad van Gelderland. Het telt 187.049 (3523 inw./km²) inwoners (2024). Nijmegen maakt deel uit van de Stadsregio Arnhem Nijmegen. In de buurt van Nijmegen liggen de steden Arnhem en Wijchen.
Er wordt ook wel gezegd dat Nijmegen de oudste stad van Nederland is (maar dit zou ook Heerlen, Maastricht of Voorburg kunnen zijn). In 2005 vierde Nijmegen zijn 2000-jarig bestaan, maar het is een beetje onduidelijk waarom precies dit jaar gekozen is.
Naam
De naam Nijmegen komt van Noviomagus. Dit komt van het aan het Latijn aangepaste Novio (nieuw) en het Keltische woord magos. De Romeinen gaven deze naam aan meerdere steden in hun rijk. De stad schijnt vanaf ongeveer het jaar 100 ook Ulpia Noviomagus Batavorum geheten te hebben, een verwijzing naar de Romeinse keizer van die tijd.
In de tijd van Karel de Grote kreeg de stad de naam Numaga. Later werd dit veranderd in Nieumeghen, dit betekent Nieuw-Megen. Later werd dit weer veranderd in Nymegen. In de moderne Nederlandse spelling werd dit weer veranderd in Nijmegen. In het Nijmeegs wordt de stad ook wel Nimwèège genoemd. In het Duits is dit Nimwegen.
Geschiedenis
Voor de Middeleeuwen
Toen Romeinen omstreeks 10 voor Christus aan het Valkhof bij de Waal kwamen, stichtten ze daar eerst een nederzetting die door de geschiedschrijver Tacitus Oppidum Batavorum wordt genoemd. Hier woonden vooral Bataven, die vermoedelijk door de Romeinen een beetje werden gecontroleerd. Oppidum Batavorum is in 69 weer vernietigd door Julius Civilis tijdens de Bataafse opstand.
Tussen 71 en 104 zat er een leger gevestigd, Legio X Gemina. Misschien was er een castrum, een groot fort wat onderdeel was van de Limes. Tussen 98 en 105 zou de stad die als Romeins Nijmegen kan worden gezien, van keizer Trajanus Romeinse stadsrechten hebben gekregen. De stad heette toen mogelijk Ulpia Noviomagus Batavorum en was vooral belangrijk voor de handel. We denken dat deze stad lag waar nu de buurt Waterkwartier is, hier zijn archeologische resten teruggevonden, onder meer van twee Romeinse tempels. Ook lijkt er een amfitheater te zijn geweest.
Omstreeks 270 verlieten de Romeinen Noviomagus weer en gingen terug naar het Valkhof. Aan het begin van de 5e eeuw waren ze hier voorgoed weg.
De middeleeuwen tot en met de twintigste eeuw
We weten maar heel weinig over de nederzetting Nijmegen zelf in de vroege middeleeuwen. De Merovingen moeten hier in de 5e eeuw wel zijn geweest. Aan het Valkhof zou eind 7e eeuw de eerste echte Nijmeegse kerk zijn gebouwd, die was gewijd aan Gertrudis van Nijvel.
Volgens de overlevering liet Karel de Grote (die toen net koning van de Franken was geworden) omstreeks 771 (hij was toen net koning van de Franken) aan het Valkhof een van zijn paltsen bouwen. Dit wordt vermeld door zijn biograaf Einhard, die het heeft over een "paleis in Noviomagus onder de Waal". Er is ook een oorkonde uit die tijd bewaard gebleven waarin onder andere Niumaga wordt genoemd. Lodewijk de Vrome en andere Karolingische vorsten zouden in die tijd daarna vaker in de Nijmeegse palts zijn geweest. Uiteindelijk hebben eerst Noormannen de palts verwoest omstreeks 880, nadat ze die hadden bezet. In 1047 werd de palts door Godfried II van Lotharingen nog eens platgebrand en mogelijk was het bouwwerk daarna weg, maar eigenlijk weten we daar niets van; er wordt ook vaak gezegd dat de burcht (zie hieronder) de herbouwde palts was.
Vanaf de hoge middeleeuwen was Nijmegen weer een echte stad. In 1125 is er een vermelding bekend als Neumaia. Keizer Frederik I Barbarossa liet de Valkhofburcht bouwen. In 1155 was deze burcht klaar.
In 1230 kreeg Nijmegen officieel stadsrechten. In 1248 werd Nijmegen onderdeel van het graafschap Gelre. Willem van Holland, die koning was van het Heilige Roomse Rijk (waar Nijmegen tot dat moment ook bij hoorde) zou Nijmegen in onderpand hebben gegeven aan de graaf van Gelre (die hem bij de verkiezingen had geholpen), om zo zijn schulden af te lossen. Maar die schuld is nooit afbetaald, dus Nijmegen was hierna voortaan Gelders.
Vanaf de 13e tot en met de 15e eeuw werd de stad verder uitgebreid en versterkt. Er kwamen ook steeds meer stadswallen. De oorspronkelijke aarden wallen werden later vervangen door muren. In 1254 begon op de Hundisburg de bouw van de Grote of Sint-Stevenskerk. Ongeveer een eeuw later is ook de Broederkerk gebouwd.
In 1543 werd Nijmegen, net als de rest van Gelre, bestuurd door Huis Habsburg. Tijdens de Reformatie ging het redelijk rustig in Nijmegen. Protestanten en katholieken kregen in 1566 eerst gelijke rechten, maar in 1579 kregen de protestanten meer rechten dan de katholieken.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd Nijmegen een aantal keer belegerd. Bekend is het beleg van 1591. Dit was de tweede keer. Ditmaal werd Nijmegen terugveroverd door Maurits van Oranje. Tussen 1672 en 1674 werd Nijmegen veroverd door de Fransen. In 1678 werd het voor enige tijd weer rustig in Nijmegen, dankzij de Vrede van Nijmegen. Door dit verdrag was er ook vrede tussen de Fransen en het Republiek der 7 Verenigde Nederlanden.
Tijdens de Eerste Coalitieoorlog vond in 1794 het beleg van Nijmegen plaats. De Fransen wisten de stad uiteindelijk in te nemen. De burcht is hierna gesloopt, hoewel veel mensen dit niet wilden. Er zijn tegenwoordig twee ruïnes over, en een paar delen van de stadswallen.
In deze tijd vroor de Waal 's winters soms dicht, bijvoorbeeld in de winter van 1844-1845
Vanaf 1874 was Nijmegen niet meer gebonden aan de Vestingwet, waardoor de oude stadswallen mochten worden afgebroken. Nu kon de binnenstad echt gaan uitbreiden. In deze tijd zijn onder meer het Kronenburgerpark en Hunnerpark aangelegd.
Nijmegen kreeg eind 19e eeuw spoorverbindingen met Arnhem en Venlo.
In 1909 was er voor de eerste keer de Nijmeegse Vierdaagse.
In 1923 kreeg Nijmegen een eigen universiteit, de Katholieke Universiteit Nijmegen.
In 1936 was de Waalbrug eindelijk klaar. Daarvoor was er eeuwenlang alleen een veerpont geweest om de Waal over te steken.
De stad na het bombardement van 22 februari 1944
Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel Nijmegen als eerste stad in Duitse handen. Op 22 februari 1944 werd de binnenstad gebombardeerd door de United States Army Air Forces, zij wilden eigenlijk alleen het station treffen maar het bombardement werd niet goed uitgevoerd. Daarbij vielen waarschijnlijk meer dan 800 doden en het meeste van het oude stadscentrum is verwoest. In september 1944 werd er opnieuw hevig gevochten tussen de Duitsers en de Geallieerden op de Waalbrug, dit was de slag om Nijmegen. De Britten en de Amerikanen wonnen uiteindelijk. Nijmegen was vanaf dat moment in feite al bevrijd, maar bleef een frontstad.
Na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog was vooral het centrum van Nijmegen bijna helemaal verwoest. Het stadsdeel Benedenstad had iets minder oorlogsschade geleden dan de Bovenstad, maar was al langer in verval, ook al voor de oorlog. In 1972 waren er plannen om dit gebied te slopen, in plaats van te restaureren. In 1975 werd de Benedenstad uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht. Toch waren toen al de meeste middeleeuwse panden gesloopt. Een paar straten werden toen gerestaureerd.
In de jaren zestig en zeventig stond Nijmegen bekend als rode stad. Er waren toen veel marxisten. In 1981 waren er rellen tussen de krakers en het Nijmeegse bestuur, de Piersonrellen.
Na de Tweede Wereldoorlog is Nijmegen ook flink uitgebreid. De dorpen Hatert, Hees en Neerbosch werden onderdeel van de stad.
Geografie
Nijmegen is ook een gemeente. In het oosten grenst Nijmegen aan de gemeenten Lingewaard en Ubbergen, in het zuiden aan Groesbeek en Heumen, in het westen aan Wijchen en Beuningen en in het noordwesten aan Overbetuwe.
Politiek
Een schilderij van het Kronenburgerpark in Nijmegen. Het schilderij is gemaakt in 1900.
Sinds 21 mei 2012 is Hubert Bruls de huidige burgemeester van Nijmegen. Het college van B & W bestaat uit de burgemeester en 6 wethouders. De gemeenteraad van Nijmegen bestaat uit 39 leden. Hieronder vind je een tabel met daarin de gemeenteraden van 1974 tot en met 2014:
| Gemeenteraadszetels | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1974 | 1978 | 1982 | 1986 | 1990 | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 2018 | |||
| GL | 4 | 3 | 6 | 5 | 6 | 6 | 8 | 9 | 6 | 8 | 8 | 11 | |||
| D66 | - | 2 | 2 | 2 | 5 | 7 | 2 | 1 | 2 | 6 | 7 | 6 | |||
| SP | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 4 | 6 | 6 | 7 | 5 | 8 | 5 | |||
| VVD | 6 | 4 | 6 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | |||
| Nijmeegse Fractie | - | - | - | - | - | - | - | 4 | 2 | 1 | 2 | 3 | |||
| PvdA | 12 | 12 | 9 | 16 | 11 | 8 | 8 | 8 | 11 | 8 | 4 | 3 | |||
| CDA | 15 | 16 | 13 | 10 | 12 | 9 | 7 | 5 | 5 | 3 | 2 | 2 | |||
| PvdD | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | |||
| 50Plus | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | |||
| Gewoon Nijmegen | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 2 | 1 | |||
| Voor Nijmegen | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | |||
| VSP | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 1 | 2 | 2 | - | |||
| De Groenen | - | - | - | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - | - | |||
| Totaal | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | |||
| Opkomst | 56,6% | 53,6% | 52,4% | 57,9% | 54,1% | 54,6% | 57,1% | ||||||||
Cultuur
De Grote Markt in Nijmegen.
Musea
In Nijmegen zijn er een aantal musea te vinden. Museum Het Valkhof bestaat sinds eind jaren 90, en richt zich op archeologie en moderne kunst. Een ander museum is het muZIEum, dat gaat over het leven van mensen met een handicap, bijvoorbeeld blindheid of doofheid. Natuurmuseum Nijmegen heeft veel planten, dieren en stenen in hun collectie. Het museum zit gevestigd in een voormalige synagoge. Het vroegere Nijmeegs Volkenkundig Museum is gefuseerd met Bronbeek in Arnhem. De Stratemakerstoren is ook een museum. Hier zijn verschillende tentoonstellingen te vinden. het Nationaal Fietsmuseum Velorama gaat over fietsen. Er zijn nog meer musea in Nijmegen.
Parken
_P1060338.JPG)
De Boterwaag aan de Grote Markt.
Evenementen
Het bekendste evenement van Nijmegen is de Nijmeegse Vierdaagse. Dit is een wandeltocht waar jaarlijks een heleboel mensen aan meedoen. Om de Nijmeegse Vierdaagse zijn allemaal evenementen georganiseerd. Deze worden de Vierdaagsefeesten genoemd. De Batavierenrace is een estafetteloop tussen de Nijmeegse studenten. De Zevenheuvelloop is een hardloopwedstrijd. Speciaal voor vrouwen is er ook een hardloopwedstrijd, de Marikenloop. De Fietsvierdaagse is een week na de Nijmeegse vierdaagse. Het idee is eigenlijk hetzelfde, alleen is de Fietsvierdaagse met de fiets. In juni en in oktober is er een kermis in Nijmegen. In Nijmegen wordt ook carnaval gevierd. Nijmegen krijgt dan de naam Knotsenburg.
Bezienswaardigheden
De Kruittoren.
Naast alle musea en parken zijn er in Nijmegen nog meer dingen te zien. De Hortus Arcadië is een botanische tuin in Nijmegen. In de jaren 70 is de tuin aangelegd. De Grote of Sint-Stevenskerk is de oudste nog bestaande kerk van Nijmegen, en de grootste. Het Stadhuis van Nijmegen werd in 1555 gebouwd. De Grote Markt is een groot plein in Nijmegen. Aan de Grote markt ligt ook de Boterwaag. Op het Valkhof, dat nu een stadspark is, liggen ook het Sint-Nicolaaskapel en de Barbarossaruïne, overblijfselen van de burcht. De Kruittoren en de Belvédère zijn overblijfselen van de stadsmuur van Nijmegen.
Woonkernen
De gemeente Nijmegen bevat meerdere woonkernen zoals wijken, en het dorp Lent:
De gemeenteraad heeft de gemeente Nijmegen met ingang van 1 januari 2007 onderverdeeld in 9 stadsdelen (CBS-wijken), die weer bestaan uit 44 wijken (CBS-buurten), namelijk:
|
|
Verkeer en vervoer
Nijmegen wordt door een aantal snelwegen met de rest van Nederland verbonden. De Rijkswegen A15 en de A73 zijn hier voorbeelden van. Omdat door Nijmegen een rivier stroomt, zijn er veel bruggen over de rivier. De Waalbrug en De Oversteek zijn bruggen voor het autoverkeer. Voor fietsers is er een speciale fietsburg, de Snelbinder. Voetganger kunnen de brug ook gebruiken. In Nijmegen zijn er vier treinstations:
Op de Nijmeegse stations stoppen ook intercity's.
Externe Link
|
|
Plaatsen in de gemeente Nijmegen |
| |
|---|---|---|---|
| Nijmegen · Lent Gelderland: Steden en dorpen in Gelderland Nederland: Provincies · Gemeenten |
|||
| Stadsdelen, wijken en buurten in de gemeente Nijmegen |
| ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
Gemeenten in de provincie Gelderland |
| |
|---|---|---|---|
| Aalten · Apeldoorn · Arnhem · Barneveld · Berg en Dal · Berkelland · Beuningen · Bronckhorst · Brummen · Buren · Culemborg · Doesburg · Doetinchem · Druten · Duiven · Ede · Elburg · Epe · Ermelo · Harderwijk · Hattem · Heerde · Heumen · Lingewaard · Lochem · Maasdriel · Montferland · Neder-Betuwe · Nijkerk · Nijmegen · Nunspeet · Oldebroek · Oude IJsselstreek · Overbetuwe · Putten · Renkum · Rheden · Rozendaal · Scherpenzeel · Tiel · Voorst · Wageningen · West Betuwe · West Maas en Waal · Westervoort · Wijchen · Winterswijk · Zaltbommel · Zevenaar · Zutphen | |||