Friesland: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k
 
(79 tussenliggende versies door 23 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
  +
{{Portaal beschikbaar|Friesland|Deus flag Friesland KL.png}}
−
{{Tabelprovincie |
  
  +
{{Infobox provincie Nederland
−
naam = Fryslân|
  
  +
| naam = Friesland
−
vlagafbeelding = [[Image:Vlagfriesland.png|130px|Provincievlag]]|
  
  +
| vlag = [[Bestand:Frisian_flag.svg|120px]]
−
wapensafbeelding = [[Afbeelding:Friesland wapen.gif|130px|Provinciewapen]]|
  
  +
| wapen = [[Bestand:Friesland_wapen.svg|120px]]
−
kortnaam = Friesland |
  
  +
| kaart = Friesland in the Netherlands.svg
−
hoofdstad = [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]|
  
  +
| hoofdstad = [[Leeuwarden]]
−
oppervlakte = 3349 |
  
  +
| oppervlakte = 5.748,77 km²
−
taal = [[Fries (taal)|Fries]]|
  
−
inwoners = 642.998 [[Friezen]]|
 +
| inwoners = 659.612 (in 2023)
−
bevolkingsdichtheid = 192 |
 +
| bevolkingsdichtheid = 198 inw./km²
  +
| commissaris = [[Arno Brok]] ([[VVD]])
−
afbeelding = [[Image:Friesland-position.PNG|Locatie van de provincie Friesland (Fryslân)]] |
  
  +
| gemeenten = 18
−
Commissaris van Koningin = [[Ed Nijpels|drs. E.H.T.M. (Ed) Nijpels]]|
  
  +
| volkslied = [[De âlde Friezen]]
−
Website = [http://www.fryslan.nl fryslan.nl] |
  
  +
| website = [https://www.fryslan.frl/ www.fryslan.frl]
  +
| portaal2 = Friesland
 
}}
  
}}
  +
'''Friesland''' (Officieel '''Fryslân''') is een [[provincie]] in het noorden van [[Nederland]]. Friesland telt 659.612 inwoners en de hoofdstad is [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]. In Friesland worden [[Fries (taal)|Fries]] en [[Nederlands]] gesproken als bestuurstaal.
   
  +
==Geschiedenis==
−
'''Friesland''' (In officieel ([[Fries (taal)|Fries]]): ''Fryslân''), is een provincie in het noorden van [[Nederland]], in het oosten begrensd door [[Groningen (provincie)|Groningen]] en [[Drenthe]], in het zuiden door [[Overijssel]] en [[Flevoland]], in het zuidwesten door het [[IJsselmeer]], en in het westen en noorden door de [[Waddenzee]] (buiten de [[Waddeneilanden]] door de [[Noordzee]]. Met de [[Afsluitdijk]] is Friesland verbonden met [[Noord-Holland]]. In Friesland wonen de [[Friezen]]. Men spreekt er Fries en Nederlands.
  
  +
===Prehistorie en Oudheid===
  +
In 200 tot 400 v.Chr. werd begonnen met het aanleggen aan terpen tussen de [[Vlie]] en [[Eems]]. De bewoners van Friesland werden door de Romeinen Frisii genoemd. Veel Romeinen gaan vaak naar Friesland.
   
  +
===Middeleeuwen===
−
Tot de provincie behoren de Waddeneilanden [[Vlieland]], [[Terschelling]], [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]]. Deze zijn per veerboot bereikbaar vanaf de Friese kust ([[Harlingen (stad)|Harlingen]], [[Holwerd]] en [[Lauwersoog]] in Groningen).
  
  +
In de Middeleeuwen strekte Friesland zich uit vanaf de Belgische zeearm [[Zwin (Zeearm)|Het Zwin]] tot en met de Duitse rivier de [[Wezer]]. In de 7de eeuw werd Friesland onafhankelijk. De 8ste eeuw was vooral bekend om de Friese koning [[Radboud]] en de missionaris [[Bonifatius]]. Volgens de Friese wet ([[Lex Frisionum]]) bestond Friesland uit 3 delen:
−
De officiële talen zijn Fries en Nederlands.
  
  +
#Het gebied tussen het Zwin en de Vlie
  +
#Het gebied tussen de Vlie en het [[Lauwers]]
  +
#Het gebied tussen het Lauwers en de Wezer
  +
Er kwam een strijd waarin [[Floris V van Holland]] het gebied wat nu [[West-Friesland]] heet bij zijn rijk voegde. Datzelfde jaar 1287 vond de [[Sint-Luciavloed]] plaats. Hierdoor werd de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] groter en het contact tussen West-Friesland en Overig Friesland bemoeilijkt.
   
−
==Geschiedenis==
 +
===Nieuwe Tijd===
  +
In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]]. Dat was van 1515 tot 1524. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken in de [[Republiek der 7 verenigde Nederlanden|Republiek der 7 Verenigde Nederlanden]]. In 1795 werd Friesland een provincie van de [[Bataafse Republiek]]. Vanaf 1815 was het een provincie in het Koninkrijk der Nederlanden.
−
[[Afbeelding:Radboud doopvont.jpg|250px|left|thumb|Radboud met één been in de doopvont - wandschildering]]
  
−
Vroeger, in de tijd van de [[Romeinen]], hadden de Friezen een groot Rijk langs de Noordzee kust.
 
   
  +
==Naam==
−
De laatste koning van Friesland was [[Radbod]] in ongeveer 700 na Christus. Hij was erg fel tegenover de Christelijke missionarissen - dat waren mensen die iedereen tot het Christendom wilden bekeren. Koning Radbod (ook wel Radboud genoemd) wilde dat de Friezen hun eigen geloof zouden blijven aanhouden. Dat hadden ze al wel duizend jaar geloofd, en hij wilde niet gedwongen worden te veranderen. Volgens een legende stond hij op het punt te worden gedoopt. Toen vroeg hij de priester: "''Mijn voorouders, die in de Oude [[goden]] geloofden, zijn die ook in de Hemel?''" de priester sprak: "''Nee koning, die zijn in de [[hel]] nu omdat ze niet in God geloofden!''"
  
  +
Sinds 1 januari 1997 is alleen het [[Fries (taal)|Friestalige]] ''Fryslân'' in Nederland de officiële naam van de provincie. In [[november]] [[2004]] heeft het [[Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties|Ministerie van Binnenlandse Zaken]] besloten erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt. In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland en in het Nederlands taalgebruik wordt echter vrijwel altijd de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.
−
Radbod, al met één been in de doopvont, stapte er toen uit en wilde niets meer met de [[Christenen]] te maken hebben: "''Liever zit ik met mijn voorvaderen in de hel, dan alleen in de hemel!''", zei hij woedend!
  
   
  +
==Geografie==
−
Zoals een gedichtje hierover gaat:
  
  +
[[Bestand:2018-P02-Friesland.jpg|miniatuur|Een kaart van de provincie Friesland]]
  +
===Ligging===
  +
Ten zuiden van Friesland liggen de provincies [[Drenthe]], [[Overijssel]] en [[Flevoland]]. Ten oosten ervan ligt de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]]. Via de [[Afsluitdijk]] is Friesland ook nog verbonden met [[Noord-Holland]]. Verder is er de veerdienst van Stavoren over het IJsselmeer naar Enkhuizen in Noord-Holland.
   
  +
Er horen 4 [[Waddeneilanden]] bij Friesland:
−
''Wulfram, de christen, die hem bekeren wou''<br>
  
  +
#[[Vlieland]]
−
''Beloofde hem de hemel, als hij hem dopen zou.''<br>
  
  +
#[[Terschelling]]
−
''Doch met één been in de vont bedacht de Friese vorst zich snel;'',<br>
  
  +
#[[Ameland]]
−
''Trouw aan zijn verwanten ging hij liever naar de hel.''
  
  +
#[[Schiermonnikoog]]
  +
De Waddeneilanden zijn alleen bereikbaar via veerdiensten. Vlieland en Terschelling via [[Harlingen (stad)|Harlingen]], Ameland via [[Holwerd]] en Schiermonnikoog via [[Lauwersoog]].
   
  +
In Friesland zijn er 4 nationale parken:
−
De Friezen zijn al een erg oud volk: de bekende Romeinse geschiedschrijver [[Tacitus]] schreef al over de Friezen (Frisii).
  
  +
#[[Nationaal park Schiermonnikoog]]
−
De Romeinen hadden groot respect voor de Friezen, omdat het dappere krijgers waren en de Romeinen hen niet konden verslaan. Dat was best knap van de Friese krijgers: het Romeinse leger stond toen al bekend als een groot en machtig [[leger]] en ze hadden al vele landen en gebieden veroverd. De Romeinse verovering van wat nu (anno 2009) [[Nederland]] is, werd door de Friezen tot staan gebracht. Alleen in Zuiden van Nederland viel in Romeinse handen. De Romein Tacitus verdeelde de Friezen in twee soorten: de Groot Friezen en de Klein Friezen - de '''Groot Friezen''' waren grote mensen, de '''Klein Friezen''' waren kleiner van gestalte.
  
  +
#[[Nationaal Park De Alde Feanen]]
  +
#[[Nationaal Park Lauwersmeer]]
  +
#[[Nationaal Park Drents-Friese Wold]]
  +
De [[natuurgebied]]en worden beheerd door de vereniging [[It Fryske Gea]] (het Friese landschap).
   
−
==Naam==
 +
==Politiek==
  +
−
Sinds 1 januari 1997 is alleen het [[Fries (taal)|Friestalige]] ''Fryslân'' in Nederland de officiële naam van de provincie. In [[november]] [[2004]] heeft het [[Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties|Ministerie van Binnenlandse Zaken]] besloten erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt. In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland en in het Nederlands taalgebruik wordt echter vrijwel altijd de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.
  
  +
===Gemeenten===
  +
{{Zie hoofdartikel|Lijst van gemeenten in Friesland}}
  +
{| class="wikitable"
  +
|- valign="top" width="100%"
  +
|
  +
* [[Achtkarspelen]]
  +
* [[Ameland]]
  +
* [[Dantumadeel]]
  +
* [[De Friese Meren]]
  +
* [[Harlingen (gemeente)|Harlingen]]
  +
* [[Heerenveen (gemeente)|Heerenveen]]
  +
* [[Leeuwarden (gemeente)|Leeuwarden]]
  +
* [[Noardeast-Fryslân]]
  +
|
  +
* [[Ooststellingwerf]]
  +
* [[Opsterland]]
  +
* [[Schiermonnikoog]]
  +
* [[Smallingerland]]
  +
* [[Súdwest-Fryslân]]
  +
* [[Terschelling]]
  +
* [[Tietjerksteradeel]]
  +
* [[Vlieland]]
  +
* [[Waadhoeke]]
  +
* [[Weststellingwerf]]
  +
|}
  +
  +
===Voormalige gemeenten===
  +
{{Zie hoofdartikel|Lijst van voormalige gemeenten in Friesland}}
   
 
==Karakter==
  
==Karakter==
−
[[Afbeelding:Friesland sateliet.jpg|right|thumb|300px|Satelietfoto van Friesland]]
 +
[[Bestand:Friesland 5.62752E 53.13850N.jpg|right|miniatuur|300px|Satellietfoto van Friesland bij Laagliggende Waddenzee]]
   
−
De Nederlandse provincie is een streek met een [[landbouw|agrarisch]] karakter. [[Toerisme]], met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de [[Waddeneiland]]en, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote [[seizoenswerkloosheid]]. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[Drachten]] en [[Heerenveen (plaats)|Heerenveen]]. <br>
 +
Deze Nederlandse provincie is heeft een [[landbouw|agrarisch]] karakter. [[Toerisme]], met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de [[Waddeneiland]]en, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote [[seizoenswerkloosheid]]. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[Drachten]] en [[Heerenveen (plaats)|Heerenveen]]. <br />
−
De [[natuurgebied]]en worden beheerd door de vereniging [[It Fryske Gea]] (het Friese landschap).
 
   
−
Friesland is met een bevolkingsdichtheid van 192 inwoners per km² na [[Drenthe]] de dunstbevolkte provincie van Nederland. Wordt Leeuwarden niet meegerekend, dan is het met 169 inw. per km² zelfs de dunstbevolkte provincie.
 +
Friesland is met een bevolkingsdichtheid van 198 inwoners per km² na [[Drenthe]] de dunst bevolkte provincie van Nederland. Wordt Leeuwarden niet meegerekend, dan is het zelfs de allerdunst bevolkte provincie.
   
 
==Cultuur==
  
==Cultuur==
  +
De Friezen hebben een unieke eigen [[cultuur]], die al erg oud is: en uit de Romeinse tijd stamt.
   
−
De Friezen hebben een unieke eigen [[cultuur]], die al erg oud is en uit de Romeinse tijd stamt. Ze hebben een eigen [[taal]], het Fries. Die taal is officieel erkend door de EU omdat het te moeilijk is om een [[dialect]] te kunnen zijn en een aparte schrijfwijze heeft.
 +
Ze hebben een eigen [[taal]], het Fries. Die taal is officieel erkend door de [[EU]], omdat het te moeilijk is om alleen maar een [[dialect]] te kunnen zijn en het een aparte schrijfwijze heeft.
−
Omdat Fries een aparte taal is, hebben alle plaatsnamen in Friesland (Fryslan) dan ook een Nederlandse naam, en een Friese daaronder. Net zoals in Belgie (Frans en Nederlands). Voobeelden van Fries eten zijn de Friese ''dümkes'' (duimpjes, Friese koekjes met anijs) en de bekende ''sûkerbôle'' (suikerbrood). Al sinds de 19e eeuw wordt de [[Elfstedentocht]] (Fries: "''Âlvestêdetocht''") geschaatst, een typisch Friese schaatstocht over ijs, gereden langs de elf grootste Friese steden over de bevroren kanalen:
 +
Omdat Fries een aparte taal is, hebben alle plaatsnamen in Friesland (Fryslan) dan ook een Nederlandse naam, en een Friese daaronder. Net zoals in België (Frans en Nederlands).
  +
  +
Voorbeelden van Fries eten zijn de Friese ''dümkes'' (duimpjes, Friese koekjes met anijs) en de bekende ''sûkerbôle'' (suikerbrood).
  +
  +
== Elfstedentocht ==
  +
Al sinds de 19e eeuw wordt de [[Elfstedentocht]] (Fries: "''Âlvestêdetocht''") geschaatst, een typisch Friese schaatstocht over ijs, gereden langs de elf grootste Friese steden over de bevroren kanalen:
   
 
:{| class="wikitable"
  
:{| class="wikitable"
Regel 56: Regel 106:
 
! afstand vanaf startpunt (km)
  
! afstand vanaf startpunt (km)
 
|-
  
|-
−
|[[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]] (start) ||''Ljouwert''||align="center"| 0
 +
|[[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]] (start) ||''Ljouwert''|| align="center" | 0
 
|-
  
|-
−
|[[Sneek (stad)|Sneek]] || ''Snits'' ||align="center"| 22
 +
|[[Sneek (stad)|Sneek]] || ''Snits'' || align="center" | 22
 
|-
  
|-
−
|[[IJlst (stad)|IJlst]] || ''Drylts'' ||align="center"| 26
 +
|[[IJlst (stad)|IJlst]] || ''Drylts'' || align="center" | 26
 
|-
  
|-
−
|[[Sloten (Friesland)|Sloten]] || ''Sleat'' ||align="center"| 40
 +
|[[Sloten (Friesland)|Sloten]] || ''Sleat'' || align="center" | 40
 
|-
  
|-
−
|[[Stavoren]] || ''Starum'' ||align="center"| 66
 +
|[[Stavoren]] || ''Starum'' || align="center" | 66
 
|-
  
|-
−
|[[Hindeloopen]] || ''Hylpen'' ||align="center"| 77
 +
|[[Hindeloopen]] || ''Hylpen'' || align="center" | 77
 
|-
  
|-
−
|[[Workum]] || ''Warkum'' ||align="center"| 86
+
|[[Workum]] || ''Warkum'' || align="center" | 86
 
|-
  
|-
−
|[[Bolsward]] ||''Boalsert'' ||align="center"| 99
 +
|[[Bolsward]] ||''Boalsert'' || align="center" | 99
 
|-
  
|-
−
|[[Harlingen (stad)|Harlingen]] || ''Harns'' ||align="center"| 116
 +
|[[Harlingen (stad)|Harlingen]] || ''Harns'' || align="center" | 116
 
|-
  
|-
−
|[[Franeker]] || ''Frjentsjer'' ||align="center"| 129
 +
|[[Franeker]] || ''Frjentsjer'' || align="center" | 129
 
|-
  
|-
−
|[[Dokkum]] || ''Dokkum'' ||align="center"| 174
 +
|[[Dokkum]] || ''Dokkum'' || align="center" | 174
 
|-
  
|-
−
|[[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]] (finish) || ''Ljouwert'' ||align="center"| 199
 +
|[[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]] (finish) || ''Ljouwert'' || align="center" | 199
 
|}
  
|}
  +
[[Bestand:Elfstedentocht-Plaatsnamen.png|miniatuur|Elfstedentocht: de steden en de route.]]
−  
−
De elfstedentocht wordt alleen gereden als het ijs dik genoeg is. Vanwege het steeds warmer wordende weer worden de Friese winters zachter. Daardoor is de "''Tocht der Tochten''" al sinds 1997 niet meer gereden. Willem Alexander reed eens ook de tocht uit. Na afloop eten de deelnemers en de toeschouwers een kop snert (erwtensoep met rookworst).
 +
De Elfstedentocht wordt alleen gereden als het ijs dik genoeg is. Vanwege het steeds warmer wordende weer worden de Friese winters zachter. Daardoor is de "''Tocht der Tochten''" al sinds 1997 niet meer gereden. Willem Alexander reed eens ook de tocht uit. Na afloop eten de deelnemers en de toeschouwers een kop snert (erwtensoep met rookworst).
−
Vaak was de elfstedentocht gereden in de bittere koude. Zoals bijvoorbeeld in "''de Hel van 63"'' - vanwege de strenge winter van dat jaar. Deelnemers hebben wel eens vingers en tenen verloren aan de kou!
 +
Vaak was de Elfstedentocht gereden in de bittere koude. Zoals bijvoorbeeld in "''de Hel van 63"'' - vanwege de strenge winter van dat jaar.
   
 
==Talen==
  
==Talen==
 
De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het [[Nederlands]] en het [[Fries (taal)|Fries]] (''Frysk'').
 
De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het [[Nederlands]] en het [[Fries (taal)|Fries]] (''Frysk'').
−
Door de officiële status van het Fries hebben de meeste plaatsen in de provincie zowel een Nederlandse als een Friese benaming. (Sneek is dan Snits in het Fries bijv.)
+
Door de officiële status van het Fries hebben de meeste plaatsen in de provincie zowel een Nederlandse als een Friese benaming. (Sneek is dan Snits in het Fries bijvoorbeeld)
 
De Friese kinderen krijgen op de basisschool en later ook op de middelbare school les in de Friese taal. Bijna allemaal spreken ze vloeiend [[Nederlands]] als tweede [[taal]].
  
De Friese kinderen krijgen op de basisschool en later ook op de middelbare school les in de Friese taal. Bijna allemaal spreken ze vloeiend [[Nederlands]] als tweede [[taal]].
  +
[[Bestand:Grote Pier.JPG|left|miniatuur|170px|[[Grote Pier]], standbeeld in Friesland. Grote Pier was een Friese held.]]
−  
−  
−
[[Afbeelding:Grote Pier.JPG|left|thumb|170px|[[Grote Pier]], standbeeld in Friesland. Grote Pier was een Friese held.]]
  
−  
−
==Bekende Friezen==
  
−
Enkele bekende Friezen zijn:
  
−
* [[Radboud]] - de dappere Friese koning
  
−
* [[Grote Pier]] - krijger, piraat, vrijheidsstrijder
  
−
* [[Piet Paulusma]] - krijger
  
−
* [[Wijerd Jelckama]] - krijger
  
−
* [[Doutzen Kroes]] - fotomodel
  
−
* [[Piet Paulusma]] - weerman van SBS6
  
−
* [[M.C. Escher]] - wereldberoemd kunstenaar (maakte tekeningen die je aan het denken maakten)
  
−
* [[Mata Hari]] - danseres en spion in de Eerste Wereldoorlog, geboren in Leeuwarden
  
   
 
==Externe links==
  
==Externe links==
 
* [http://webje-friesland.yurls.net/ Webje Friesland]
  
* [http://webje-friesland.yurls.net/ Webje Friesland]
  +
{| class="toccolours" align="center"
−  
−
{| align=center class=toccolours
+
|- align="center"
  +
| {{border|[[Bestand:Frisian flag.svg|130px|Provincievlag]]}} ||Klik [[Lijst van steden en dorpen in Friesland|hier]] voor een bijna complete lijst van Friese steden en dorpen en van enkele buurtschappen.<br />De lijst bevat de Nederlandstalige plaatsnamen met tussen haakjes de Friese;<br />indien alleen de Friestalige plaatsnaam de officiële naam is, wordt deze vermeld met een [[Bestand:Frisian flag.svg|20px|Provincievlag]].
−
|- align=center
  
−
| {{border|[[Image:Vlagfriesland.png|130px|Provincievlag]]}} ||Klik [[Lijst van steden en dorpen in Friesland|hier]] voor een bijna complete lijst van [[Friesland|Friese]] steden en dorpen en van enkele buurtschappen.<br>De lijst bevat de Nederlandstalige plaatsnamen met tussenhaakjes de Friese;<br>indien alleen de Friestalige plaatsnaam de officiële naam is, wordt deze vermeld met een [[Image:Vlagfriesland.png|20px|Provincievlag]].
  
−  
 
|}
  
|}
  +
{{Navigatie provincies Nederland}}
−  
  +
{{Navigatie Koninkrijk der Nederlanden}}
−  
  +
{{Navigatie Verenigd Koninkrijk der Nederlanden}}
−  
  +
{{Navigatie provincie Friesland}}
−
{{NederlandseProvincies}}
  
 
[[Categorie:Friesland| ]]
  
[[Categorie:Friesland| ]]
  +
[[Categorie:Provincies van Nederland]]
  +
[[fr:Frise (Pays-Bas)]]
  +
[[Categorie:Nederland]]

Huidige versie van 18 feb 2024 om 14:38

Deus flag Friesland KL.png Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!
Friesland
Frisian flag.svg Friesland wapen.svg

Friesland in the Netherlands.svg

Hoofdstad Leeuwarden
Eigenschappen
Oppervlakte 5.748,77 km²
Hoeveelheid inwoners 659.612 (in 2023)
Bevolkingsdichtheid 198 inw./km²
Commissaris van de Koning Arno Brok (VVD)
Gemeenten 18
Volkslied De âlde Friezen
Website www.fryslan.frl
Portaal Portal.svg Nederland

Friesland (Officieel Fryslân) is een provincie in het noorden van Nederland. Friesland telt 659.612 inwoners en de hoofdstad is Leeuwarden. In Friesland worden Fries en Nederlands gesproken als bestuurstaal.

Geschiedenis

Prehistorie en Oudheid

In 200 tot 400 v.Chr. werd begonnen met het aanleggen aan terpen tussen de Vlie en Eems. De bewoners van Friesland werden door de Romeinen Frisii genoemd. Veel Romeinen gaan vaak naar Friesland.

Middeleeuwen

In de Middeleeuwen strekte Friesland zich uit vanaf de Belgische zeearm Het Zwin tot en met de Duitse rivier de Wezer. In de 7de eeuw werd Friesland onafhankelijk. De 8ste eeuw was vooral bekend om de Friese koning Radboud en de missionaris Bonifatius. Volgens de Friese wet (Lex Frisionum) bestond Friesland uit 3 delen:

  1. Het gebied tussen het Zwin en de Vlie
  2. Het gebied tussen de Vlie en het Lauwers
  3. Het gebied tussen het Lauwers en de Wezer

Er kwam een strijd waarin Floris V van Holland het gebied wat nu West-Friesland heet bij zijn rijk voegde. Datzelfde jaar 1287 vond de Sint-Luciavloed plaats. Hierdoor werd de Zuiderzee groter en het contact tussen West-Friesland en Overig Friesland bemoeilijkt.

Nieuwe Tijd

In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste Fries-Hollandse oorlog. Dat was van 1515 tot 1524. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken in de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden. In 1795 werd Friesland een provincie van de Bataafse Republiek. Vanaf 1815 was het een provincie in het Koninkrijk der Nederlanden.

Naam

Sinds 1 januari 1997 is alleen het Friestalige Fryslân in Nederland de officiële naam van de provincie. In november 2004 heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken besloten erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt. In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland en in het Nederlands taalgebruik wordt echter vrijwel altijd de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.

Geografie

Een kaart van de provincie Friesland

Ligging

Ten zuiden van Friesland liggen de provincies Drenthe, Overijssel en Flevoland. Ten oosten ervan ligt de provincie Groningen. Via de Afsluitdijk is Friesland ook nog verbonden met Noord-Holland. Verder is er de veerdienst van Stavoren over het IJsselmeer naar Enkhuizen in Noord-Holland.

Er horen 4 Waddeneilanden bij Friesland:

  1. Vlieland
  2. Terschelling
  3. Ameland
  4. Schiermonnikoog

De Waddeneilanden zijn alleen bereikbaar via veerdiensten. Vlieland en Terschelling via Harlingen, Ameland via Holwerd en Schiermonnikoog via Lauwersoog.

In Friesland zijn er 4 nationale parken:

  1. Nationaal park Schiermonnikoog
  2. Nationaal Park De Alde Feanen
  3. Nationaal Park Lauwersmeer
  4. Nationaal Park Drents-Friese Wold

De natuurgebieden worden beheerd door de vereniging It Fryske Gea (het Friese landschap).

Politiek

Gemeenten

Zie Lijst van gemeenten in Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Voormalige gemeenten

Zie Lijst van voormalige gemeenten in Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Karakter

Satellietfoto van Friesland bij Laagliggende Waddenzee

Deze Nederlandse provincie is heeft een agrarisch karakter. Toerisme, met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de Waddeneilanden, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote seizoenswerkloosheid. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in Leeuwarden, Drachten en Heerenveen.

Friesland is met een bevolkingsdichtheid van 198 inwoners per km² na Drenthe de dunst bevolkte provincie van Nederland. Wordt Leeuwarden niet meegerekend, dan is het zelfs de allerdunst bevolkte provincie.

Cultuur

De Friezen hebben een unieke eigen cultuur, die al erg oud is: en uit de Romeinse tijd stamt.

Ze hebben een eigen taal, het Fries. Die taal is officieel erkend door de EU, omdat het te moeilijk is om alleen maar een dialect te kunnen zijn en het een aparte schrijfwijze heeft. Omdat Fries een aparte taal is, hebben alle plaatsnamen in Friesland (Fryslan) dan ook een Nederlandse naam, en een Friese daaronder. Net zoals in België (Frans en Nederlands).

Voorbeelden van Fries eten zijn de Friese dümkes (duimpjes, Friese koekjes met anijs) en de bekende sûkerbôle (suikerbrood).

Elfstedentocht

Al sinds de 19e eeuw wordt de Elfstedentocht (Fries: "Âlvestêdetocht") geschaatst, een typisch Friese schaatstocht over ijs, gereden langs de elf grootste Friese steden over de bevroren kanalen:

Fries afstand vanaf startpunt (km)
Leeuwarden (start) Ljouwert 0
Sneek Snits 22
IJlst Drylts 26
Sloten Sleat 40
Stavoren Starum 66
Hindeloopen Hylpen 77
Workum Warkum 86
Bolsward Boalsert 99
Harlingen Harns 116
Franeker Frjentsjer 129
Dokkum Dokkum 174
Leeuwarden (finish) Ljouwert 199
Elfstedentocht: de steden en de route.

De Elfstedentocht wordt alleen gereden als het ijs dik genoeg is. Vanwege het steeds warmer wordende weer worden de Friese winters zachter. Daardoor is de "Tocht der Tochten" al sinds 1997 niet meer gereden. Willem Alexander reed eens ook de tocht uit. Na afloop eten de deelnemers en de toeschouwers een kop snert (erwtensoep met rookworst). Vaak was de Elfstedentocht gereden in de bittere koude. Zoals bijvoorbeeld in "de Hel van 63" - vanwege de strenge winter van dat jaar.

Talen

De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het Nederlands en het Fries (Frysk). Door de officiële status van het Fries hebben de meeste plaatsen in de provincie zowel een Nederlandse als een Friese benaming. (Sneek is dan Snits in het Fries bijvoorbeeld) De Friese kinderen krijgen op de basisschool en later ook op de middelbare school les in de Friese taal. Bijna allemaal spreken ze vloeiend Nederlands als tweede taal.

Grote Pier, standbeeld in Friesland. Grote Pier was een Friese held.

Externe links

Provincievlag Klik hier voor een bijna complete lijst van Friese steden en dorpen en van enkele buurtschappen.
De lijst bevat de Nederlandstalige plaatsnamen met tussen haakjes de Friese;
indien alleen de Friestalige plaatsnaam de officiële naam is, wordt deze vermeld met een Provincievlag.
Vlag van het Koninkrijk der Nederlanden Provincies van Nederland Vlag van het Koninkrijk der Nederlanden
Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland

Nederland · Provincies

Koninkrijk der Nederlanden Vlag van het Koninkrijk der Nederlanden
Landen:Aruba · Curaçao · Nederland · Sint Maarten
Provincies in Nederland:Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland
Bijzondere gemeenten in Nederland:Bonaire · Saba · Sint Eustatius
Provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830/1839)
Antwerpen · Drenthe · Friesland · Gelderland · Groningen · Henegouwen · Holland · Limburg · Luik · Namen · Noord-Brabant · Oost-Vlaanderen · Overijssel · Utrecht · West-Vlaanderen · Zeeland · Zuid-Brabant (1831 Brabant)

Personele unie met: Groothertogdom Luxemburg

Vlag van het Koninkrijk Holland
Vlag van Nederland Gemeenten in de provincie Friesland Vlag van Friesland
Achtkarspelen · Ameland · Dantumadeel · De Friese Meren · Harlingen · Heerenveen · Leeuwarden · Noardeast-Fryslân · Ooststellingwerf · Opsterland · Schiermonnikoog · Smallingerland · Súdwest-Fryslân · Terschelling · Tietjerksteradeel · Vlieland · Waadhoeke · Weststellingwerf

Friesland: Steden en dorpen Nederland: Provincies · Gemeenten

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Friesland&oldid=842836"