Sovjet-Unie: verschil tussen versies
Label: Ongedaan maken |
|||
| (51 tussenliggende versies door 21 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Sovjet-Unie}} |
{{Sovjet-Unie}} |
||
| − | De '''Sovjet-Unie''', voluit '''Unie van Socialistische [[Sovjet]]republieken''' ([[Russisch]]: Союз Советских Социалистических Республик; ''Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik'') of afgekort '''USSR''', is een voormalige communistische staat in Europa en Azië. De Sovjet-Unie was een van de grootste landen die er ooit bestaan hebben en speelde een grote rol gedurende de 20e eeuw. |
+ | De '''Sovjet-Unie''', voluit '''Unie van Socialistische [[Sovjet]]republieken''' ([[Russisch]]: Союз Советских Социалистических Республик; ''Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik'') of afgekort '''USSR''' ( in het Russisch: '''CCCP''' ), is een voormalige communistische staat in Europa en Azië. De Sovjet-Unie was een van de grootste landen die er ooit bestaan hebben en speelde een grote rol gedurende de 20e eeuw. |
| − | De Sovjet-Unie werd in 1922 opgericht door [[ |
+ | De Sovjet-Unie werd in 1922 opgericht door [[Vladimir Lenin]], als gevolg van de [[Russische Revolutie]] en de [[Russische Burgeroorlog]]. De Sovjet-Unie is niet de directe opvolger van het [[Russische keizerrijk]]. Na de afschaffing van de monarchie was er namelijk een aantal jaar chaos heerste in Rusland. Deze tijd heet de [[Russische Burgeroorlog]]. Uiteindelijk wonnen de communisten (bolsjewieken, letterlijk de “meerderheid”) deze oorlog en stichtten een van de eerste communistische staten ooit. Het land was eigenlijk een verzameling van deelrepublieken, waarvan [[Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek]] (het huidige [[Rusland]]) de belangrijkste was. Vandaar dat de hoofdstad ook [[Moskou]] was. |
| − | In feite was het land een [[dictatuur]] |
+ | In feite was het land een [[dictatuur]]. De bevolking werd zwaar onderdrukt en er heerste armoede en tekort. Door de communistische staatsterreur en verkeerde economische planning zijn er tussen de 20 en 60 miljoen doden gevallen. De Sovjet-Unie had namelijk een [[planeconomie]]. De productie stond vermeld in [[vijfjarenplan]]nen die haast nooit werden gehaald. Na de dood van Stalin werd de onderdrukking minder, maar was nog lang niet afgelopen. Het land had meegevochten zij aan zij met de [[Verenigde Staten]] tegen [[Nazi-Duitsland]] in de [[Tweede Wereldoorlog]], maar nu dreigde de [[Koude Oorlog]]. Hoewel er niet gevochten werd tijdens deze oorlog, was er spanning tussen de Sovjet-Unie en de VS en vocht men via andere oorlogen met elkaar. De Sovjet-Unie ontwikkelde uiteindelijk ook [[atoomwapen]]s en werd net als de VS een [[supermacht]] onder [[Nikita Chroesjtsjov]]. Onder [[Michail Gorbatsjov]] moesten er echter hervormingen worden doorgevoerd vanwege het vastlopen van de economie. Deze hervormingen betekenden de ondergang van de Sovjet-Unie en het communisme in december 1991. De Sovjet-Unie viel uiteindelijk uiteen in allerlei kleinere landen, waarvan [[Rusland]] het grootste is. |
| − | |||
| − | De Sovjet-Unie viel uiteindelijk uiteen in allerlei kleinere landen, waarvan [[Rusland]] het grootste is. |
||
==Geschiedenis== |
==Geschiedenis== |
||
| − | Rusland was een aantal eeuwen lang een keizerrijk (de Russische keizer werd echter ''tsaar'' genoemd). Gedurende de 19e eeuw waren er al meerdere keren dat men ontevreden was met de tsaar. Onder meer de [[decembristenopstand]] van 1825 en de [[revolutie van 1905]]. In 1914 besloot Rusland mee te doen aan de [[Eerste Wereldoorlog]], maar dit was een groot drama! De verliezen waren enorm |
+ | Rusland was een aantal eeuwen lang een keizerrijk (de Russische keizer werd echter ''tsaar'' genoemd). Gedurende de 19e eeuw waren er al meerdere keren dat men ontevreden was met de tsaar. Onder meer de [[decembristenopstand]] van 1825 en de [[revolutie van 1905]]. In 1914 besloot Rusland mee te doen aan de [[Eerste Wereldoorlog]], maar dit was een groot drama! De verliezen waren enorm, want Rusland liep wat betreft wapens achter op de Europese landen. Dit versterkte eigenlijk al de ontevredenheid onder de bevolking. Daarnaast speelde er nog het feit dat de tsaar, [[Nicolaas II van Rusland|Nicolaas II]], zich liet beïnvloeden door de Russische geestelijk leider [[Grigori Raspoetin]]. Toen dit laatste naar buitenkwam had de bevolking zijn buik vol en kwam in opstand tegen de tsaar. |
===Revolutie en burgeroorlog=== |
===Revolutie en burgeroorlog=== |
||
| + | [[File:Lenin_halka_hitap_ederken.jpg|right|300px|thumb|[[Vladimir Lenin]] geeft een speech tijdens de revolutie]] |
||
De [[Russische Revolutie]] bestaat kritisch gezien uit twee aparte revoluties die elkaar kort opvolgden. Als eerste was er de [[Februarirevolutie]]. Hierbij zette verschillende groepen de Russische regering (en daarmee de tsaar af). In principe hadden alle groepen wel andere ideeën hoe het land bestuurd moest worden, maar ze waren het allemaal eens dat de huidige situatie niet werkte en gingen hierdoor samenwerken. Na het afzetten van de tsaar werd de [[Voorlopige Regering (Rusland)|Voorlopige Regering]] geïnstalleerd. Deze regering zou Rusland besturen tot dat alle groepen het eens waren over de nieuwe staatsvorm, waarna de nieuwe regering het land zou overnemen. |
De [[Russische Revolutie]] bestaat kritisch gezien uit twee aparte revoluties die elkaar kort opvolgden. Als eerste was er de [[Februarirevolutie]]. Hierbij zette verschillende groepen de Russische regering (en daarmee de tsaar af). In principe hadden alle groepen wel andere ideeën hoe het land bestuurd moest worden, maar ze waren het allemaal eens dat de huidige situatie niet werkte en gingen hierdoor samenwerken. Na het afzetten van de tsaar werd de [[Voorlopige Regering (Rusland)|Voorlopige Regering]] geïnstalleerd. Deze regering zou Rusland besturen tot dat alle groepen het eens waren over de nieuwe staatsvorm, waarna de nieuwe regering het land zou overnemen. |
||
Deze onderhandelingen waren erg moeilijk, aangezien de verschillen in politieke overtuiging erg groot waren. De een wilde de monarchie behouden, maar de tsaar minder macht geven. De ander wilde van Rusland een republiek maken en weer een ander wilde een communistische staat waarin ieder gelijk was. Datzelfde jaar nog brak de [[Oktoberrevolutie]]. De Oktoberrevolutie brak uit tussen de communisten ([[bolsjewiek]]en) en de aanhangers van de voorlopige regering ([[mensjewiek]]en). Onder de mensjewieken vielen ook de sociaaldemocraten, de liberalen en conservatieven, aangezien hun tegen het communisme waren. De revolutie vond plaats in [[Sint-Petersburg]], waarbij de bolsjewieken uiteindelijk de macht grepen en een communistische staat uitriepen. |
Deze onderhandelingen waren erg moeilijk, aangezien de verschillen in politieke overtuiging erg groot waren. De een wilde de monarchie behouden, maar de tsaar minder macht geven. De ander wilde van Rusland een republiek maken en weer een ander wilde een communistische staat waarin ieder gelijk was. Datzelfde jaar nog brak de [[Oktoberrevolutie]]. De Oktoberrevolutie brak uit tussen de communisten ([[bolsjewiek]]en) en de aanhangers van de voorlopige regering ([[mensjewiek]]en). Onder de mensjewieken vielen ook de sociaaldemocraten, de liberalen en conservatieven, aangezien hun tegen het communisme waren. De revolutie vond plaats in [[Sint-Petersburg]], waarbij de bolsjewieken uiteindelijk de macht grepen en een communistische staat uitriepen. |
||
| − | Buiten Sint-Petersburg werd dit echter niet erkend en hierdoor vond de [[Russische Burgeroorlog]] plaats. De Russische Burgeroorlog vond weer plaats tussen de bolsjewieken en de mensjewieken. De mensjewieken werden echter gesteund door [[Frankrijk]], de [[Verenigde Staten]], [[Japan]], het [[Verenigd Koninkrijk]], [[Tsjecho-Slowakije]] en een verzameling aan landen die zich van Rusland hadden afgescheiden (zoals [[Finland]] en [[Polen]]). Hoewel de mensjewieken erg gesteund werden, wonnen uiteindelijk de bolsjewieken aangezien zij een groter en sterker leger hadden. De bolsjewieken wisten zelfs veel van de afgescheiden landen terug te winnen en tegen de tijd dat de oorlog in 1922 gewonnen was, stichtten ze hun communistische staat: de Sovjet-Unie. |
+ | Buiten Sint-Petersburg werd dit echter niet erkend en hierdoor vond de [[Russische Burgeroorlog]] plaats. De Russische Burgeroorlog vond weer plaats tussen de bolsjewieken en de mensjewieken. De mensjewieken werden echter gesteund door [[Frankrijk]], de [[Verenigde Staten]], [[Japan]], het [[Verenigd Koninkrijk]], [[Tsjecho-Slowakije]] en een verzameling aan landen die zich van Rusland hadden afgescheiden (zoals [[Finland]] en [[Polen]]). Hoewel de mensjewieken erg gesteund werden, wonnen uiteindelijk de bolsjewieken aangezien zij een groter en sterker leger hadden. De bolsjewieken wisten zelfs veel van de afgescheiden landen terug te winnen en tegen de tijd dat de oorlog in 1922 gewonnen was, stichtten ze hun communistische staat: de Sovjet-Unie. Na de Russische Revolutie van 1917 brak de [[Russische Burgeroorlog]] uit,waarbij de [[Communisme|communisten]] van [[Lenin]] wonnen van de gematigde socialisten (de ''Witten''). De republieken van de Sovjet-Unie werd in 1923 verenigd en vormden vanaf dat moment één land onder leiding van [[Lenin]]. De Sovjet-Unie was geen democratie maar een [[dictatuur]] van het [[proletariaat]] (de armen). Er was maar één partij toegestaan, de [[Communistische Partij van de Sovjet-Unie]], de CPSU. De [[Secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie|secretaris-generaal]] van de partij droeg ook de titel van [[president]]. |
| − | |||
| − | Na de Russische Revolutie van 1917 brak de [[Russische Burgeroorlog]] uit,waarbij de [[Communisme|communisten]] van [[Lenin]] wonnen van de gematigde socialisten (de ''Witten''). De republieken van de Sovjet-Unie werd in 1923 verenigd en vormden vanaf dat moment één land onder leiding van [[Lenin]]. De Sovjet-Unie was geen democratie maar een [[dictatuur]] van het [[proletariaat]] (de armen). Er was maar één partij toegestaan, de [[Communistische Partij van de Sovjet-Unie]], de CPSU. De [[Secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie|secretaris-generaal]] van de partij droeg ook de titel van [[president]]. |
||
===Begin van de Sovjet-Unie=== |
===Begin van de Sovjet-Unie=== |
||
| + | [[File:GolodomorKharkiv.jpg|thumb|left|Een van de hongersnoden in de Sovjet-Unie]] |
||
De leider van de bolsjewieken was [[Vladimir Lenin]] en daardoor werd hij president van de nieuwe staat. De Sovjet-Unie was in het begin helemaal niet van wat het uiteindelijk werd. Natuurlijk was er slechts een partij toegestaan en was het in feite een [[dictatuur]], maar qua economie was de Sovjet-Unie vrij gelijk aan het westen. Dit kwam door de [[Nieuwe Economische Politiek]]. Tijdens de burgeroorlog moesten boeren al hun graan inleveren. Boeren en ook andere burgers leden hierdoor aan honger, aangezien graan een belangrijk product was. Hierdoor dit nieuwe beleid gemaakt. Boeren mochten nu een bedrijfje blijven, wat opmerkelijk is voor een communistisch land. Het communisme verbied als het ware bedrijven die geen bezit zijn van de staat. Boeren mochten zelfs handelen op de vrije markt (weliswaar na het betalen van belasting). |
De leider van de bolsjewieken was [[Vladimir Lenin]] en daardoor werd hij president van de nieuwe staat. De Sovjet-Unie was in het begin helemaal niet van wat het uiteindelijk werd. Natuurlijk was er slechts een partij toegestaan en was het in feite een [[dictatuur]], maar qua economie was de Sovjet-Unie vrij gelijk aan het westen. Dit kwam door de [[Nieuwe Economische Politiek]]. Tijdens de burgeroorlog moesten boeren al hun graan inleveren. Boeren en ook andere burgers leden hierdoor aan honger, aangezien graan een belangrijk product was. Hierdoor dit nieuwe beleid gemaakt. Boeren mochten nu een bedrijfje blijven, wat opmerkelijk is voor een communistisch land. Het communisme verbied als het ware bedrijven die geen bezit zijn van de staat. Boeren mochten zelfs handelen op de vrije markt (weliswaar na het betalen van belasting). |
||
| Regel 26: | Regel 24: | ||
===Josef Stalins politiek=== |
===Josef Stalins politiek=== |
||
| + | [[File:Bundesarchiv_Bild_183-R80329,_Josef_Stalin.jpg|right|300px|thumb|[[Jozef Stalin]] in 1938.]] |
||
Lenin was ondertussen in 1924 overleden en werd aanvankelijk opgevolgd door [[Leon Trotski]], maar uiteindelijk wist [[Jozef Stalin]] hem uit de weg te ruimen en zelf president te worden. Stalin was volgens Lenin niet geschikt. Stalin wist echter in een korte tijd zich een ware dictator te maken. Waar voorheen het land geleid werd door verschillende leden van de Communistische Partij, was hij nu de leider van die partij en daarmee de Sovjet-Unie. Stalin probeerde de Sovjet-Unie in korte tijd te industrialiseren en stelde hiervoor [[vijfjarenplan]]nen op. Hierin stond precies wat er voor de komende vijf jaar aan goederen moest worden geproduceerd. Nadat Stalin erachter kwam wat de boeren deden (volgens hem) schafte hij de Nieuwe Economische Politiek af en onteigende boeren hun land. Hierdoor stierven vele boeren van de honger of van de dwangarbeid. Vooral [[Oekraïne]] werd hard getroffen; tussen 1932 en 1933 stierven hier 2,7 tot 10 miljoen mensen. |
Lenin was ondertussen in 1924 overleden en werd aanvankelijk opgevolgd door [[Leon Trotski]], maar uiteindelijk wist [[Jozef Stalin]] hem uit de weg te ruimen en zelf president te worden. Stalin was volgens Lenin niet geschikt. Stalin wist echter in een korte tijd zich een ware dictator te maken. Waar voorheen het land geleid werd door verschillende leden van de Communistische Partij, was hij nu de leider van die partij en daarmee de Sovjet-Unie. Stalin probeerde de Sovjet-Unie in korte tijd te industrialiseren en stelde hiervoor [[vijfjarenplan]]nen op. Hierin stond precies wat er voor de komende vijf jaar aan goederen moest worden geproduceerd. Nadat Stalin erachter kwam wat de boeren deden (volgens hem) schafte hij de Nieuwe Economische Politiek af en onteigende boeren hun land. Hierdoor stierven vele boeren van de honger of van de dwangarbeid. Vooral [[Oekraïne]] werd hard getroffen; tussen 1932 en 1933 stierven hier 2,7 tot 10 miljoen mensen. |
||
| Regel 31: | Regel 30: | ||
===Tweede Wereldoorlog=== |
===Tweede Wereldoorlog=== |
||
| + | [[Bestand:Bundesarchiv_Bild_183-P0613-308,_Russland,_Kesselschlacht_Stalingrad.jpg|left|300px|thumb|Beelden van gevechten tijdens de [[Slag om Stalingrad]]]] |
||
| − | [[Adolf Hitler]] hield zich ook zeker aan de afspraak om de Sovjet-Unie niet aan te vallen. Eigenlijk is dit opmerkelijk, dat er überhaupt een pact was, aangezien de nazi's de communisten haatten (na de joden als ergste). In het begin richtte Hitler zich kan ook voornamelijk op West-Europa, Noord-Europa en de Balkan. In 1941 viel Hitler echter de Sovjet-Unie aan. Dit wordt [[Operatie Barbarossa]] genoemd en was dan ook het einde van de pact. Dit deel van de Tweede Wereldoorlog wordt in de Sovjet-geschiedenis de [[Grote Vaderlandse Oorlog]] genoemd. De Sovjet-Unie vocht tegen Nazi-Duitsland, maar in de eerste instantie was dit veel te sterk. Het Duitse leger wist veel gebied te winnen en drong zelfs tot aan [[Sint-Petersburg|Leningrad]], wat gedurende meer dan 3 jaar belegerd werd. De Sovjet-Unie wist echter al na een half jaar het Duitse leger terug te dringen uit Moskou, door de strenge winter. De [[Slag om Stalingrad]] betekende de definitieve omslag in de strijd. Hierbij werd het Duitse leger verslagen en won het [[Rode Leger]] (Sovjet-leger) sindsdien. |
||
| + | [[Adolf Hitler]] hield zich ook zeker aan de afspraak om de Sovjet-Unie niet aan te vallen. Eigenlijk is dit opmerkelijk, dat er überhaupt een pact was, aangezien de nazi's de communisten haatten (na de joden als ergste). In het begin richtte Hitler zich kan ook voornamelijk op West-Europa, Noord-Europa en de Balkan. In 1941 viel Hitler echter de Sovjet-Unie aan. Dit wordt [[Operatie Barbarossa]] genoemd en was dan ook het einde van de pact. Dit deel van de Tweede Wereldoorlog wordt in de Sovjet-geschiedenis de [[Grote Vaderlandse Oorlog]] genoemd. De Sovjet-Unie vocht tegen nazi-Duitsland, maar in de eerste instantie was dit veel te sterk. Het Duitse leger wist veel gebied te winnen en drong zelfs tot aan [[Sint-Petersburg|Leningrad]], wat gedurende meer dan 3 jaar belegerd werd. De Sovjet-Unie wist echter al na een half jaar het Duitse leger terug te dringen uit Moskou, door de strenge winter. De [[Slag om Stalingrad]] betekende de definitieve omslag in de strijd. Hierbij werd het Duitse leger verslagen en won het [[Rode Leger]] (Sovjet-leger) sindsdien. |
||
| − | De Tweede Wereldoorlog zorgde er ook gelijk voor dat de Sovjet-Unie als bondgenoot werd gezien van het westen. Ook konden de Amerikaanse president [[Franklin D. Roosevelt]] en Stalin goed met elkaar opschieten. De twee mannen begrepen elkaar en steunden elkaar ook in de oorlog. Op de [[Conferentie van Jalta]] werd dit extra duidelijk. In Jalta werd er besproken wat er met Europa gebeuren moest nadat de oorlog voorbij was. De Sovjet-Unie mocht het door hun bevrijdde gebied als [[invloedsfeer]] houden en kreeg ook het oosten van Duitsland. |
+ | De Tweede Wereldoorlog zorgde er ook gelijk voor dat de Sovjet-Unie als bondgenoot werd gezien van het westen. Ook konden de Amerikaanse president [[Franklin D. Roosevelt]] en Stalin goed met elkaar opschieten. De twee mannen begrepen elkaar en steunden elkaar ook in de oorlog. Op de [[Conferentie van Jalta]] werd dit extra duidelijk. In Jalta werd er besproken wat er met Europa gebeuren moest nadat de oorlog voorbij was. De Sovjet-Unie mocht het door hun bevrijdde gebied als [[invloedsfeer]] houden en kreeg ook het oosten van Duitsland. |
| + | [[Bestand:EiserneVorhang.png|right|300px|thumb|De situatie tijdens de [[Koude Oorlog]]. In het blauw zien we de landen van het [[Westblok]] (de invloedsfeer van de Verenigde Staten) en in het rood de landen van het [[Oostblok]] (de invloedsfeer van de Sovjet-Unie).]] |
||
| + | Op deze manier was er een bufferzone. Roosevelt begreep goed de Sovjet-Unie veiliger wilde zijn, aangezien het van alle landen de meeste burgers in de strijd had verloren. Andere landen erkennen de Sovjet-Unie ook meteen als staat, zoals Nederland in 1942. De Sovjet-Unie werd ook een van de vijf permanente leden in de [[Verenigde Naties]] en kreeg hier ook het [[veto]]recht. |
||
===Invloedsferen en het begin van de Koude Oorlog=== |
===Invloedsferen en het begin van de Koude Oorlog=== |
||
| Regel 41: | Regel 43: | ||
===Chroesjtsjov=== |
===Chroesjtsjov=== |
||
| + | [[File:Bundesarchiv_Bild_183-B0628-0015-035,_Nikita_S._Chruschtschow.jpg|left|250px|thumb|[[Nikita Chroesjtsjov]]]] |
||
| − | Stalin zou uiteindelijk in 1953 plotseling sterven. Er was echter geen opvolger voor hem en daardoor besloot de Communistische Partij dat dit [[Nikita Chroesjtsjov]] werd. Chroesjtsjov rekende voorgoed af met Stalin. Stalin werd altijd als godheid geëerd en in zijn speech ''[[Over persoonsverheerlijking en de gevolgen ervan]]'' in 1956 stopte hij dit. Ook kwam er een einde aan het willekeurig oppakken van burgers; inwoners die zich gedroegen hadden niets meer te vrezen. In Oost-Europa zorgde deze toespraak uiteindelijk tot de [[Hongaarse Opstand]]; die door Chroesjtsjov bloedig werd neergeslagen. Ook kwam er in 1961 een breuk in het communisme met [[China]]. Sindsdien heeft China een andere vorm van communisme. [[Cambodja]], [[Albanië]] en [[Somalië]] kozen de kant van China. |
||
| + | Stalin zou uiteindelijk in 1953 plotseling sterven. Er was echter geen opvolger voor hem en daardoor besloot de Communistische Partij dat dit [[Nikita Chroesjtsjov]] werd. Chroesjtsjov rekende voorgoed af met Stalin. Stalin werd altijd als godheid geëerd en na zijn speech ''[[Over persoonsverheerlijking en de gevolgen ervan]]'' in 1956 stopte hij dit. Standbeelden en muurschilderingen van Stalin werden weggehaald, geschiedenisboeken werden herschreven en er kwam een einde aan de terreur. De Sovjet-Unie was nog altijd een dictatuur, maar wie geen kritiek uitte had niets te vrezen. Deze periode wordt de [[destalinisatie]] genoemd. In Oost-Europa werd leidde dit tot opstanden, zoals de [[Hongaarse Opstand]] van 1956. Deze werd door de [[Warschaupact]] neergeslagen. Hoewel men kritiek mocht uiten op Stalin, was er geen sprake van democratie of vrijheid van meningsuiting. De destalinisatie zorgde ook voor een breuk met China. De Chinese leider [[Mao Zedong]] was het namelijk eens met Stalin. In 1961 liepen de spanningen zo hoog op dat de Sovjet-Unie China als bondgenoot verloor. Van de alle communistische landen kozen de meeste de kant van de Sovjet-Unie. Enkel [[Cambodja]], [[Somalië]] en [[Albanië]] kozen de kant van China. |
||
| − | Onder Chroesjtsjov brak een periode aan waarin de VS en de Sovjet-Unie wel heel dicht bij een daadwerkelijke oorlog waren. In 1959 wist de Sovjet-Unie het communisme naar [[Cuba]] te brengen (de [[Cubaanse Revolutie]]) en steunde de regering van [[Fidel Castro]]. Cuba ligt heel dicht bij de VS en de Amerikanen waren bang dat de Sovjet-Unie het eiland gebruikte om hun aan te vallen. Dit gebeurde ook! Zo werden er op Cuba raketinstallaties geplaatst. In 1960 brak in Europa de [[Berlijncrisis]] uit, nadat de Sovjets wilden dat de Amerikanen [[West-Berlijn]] opgaven. Via West-Berlijn vluchtte namelijk veel mensen, aangezien er geen harde grens was. De crisis verslechterde de relatie omdat de Amerikanen West-Berlijn niet wilde opgeven. In principe was de crisis opgelost doordat de Sovjet-Unie de [[Berlijnse Muur]] bouwde om West-Berlijn heen, maar de spanning bleef. Een jaar later ging het opnieuw mis toen de raketinstallaties op Cuba waren ontdekt. Nu brak de [[Cubacrisis]] uit. De Sovjet-Unie wilde de wapens niet weghalen, waardoor de Amerikanen de toegang tot Cuba blokkeerden. Hoewel de crisis slechts een paar dagen duurden, was de wereld nog nooit zo dicht bij totale verwoesting geweest! Beide landen beschikten over enorm veel kernwapens. Uiteindelijk was het de Sovjet-Unie die de raketinstallaties weghaalden. De voorwaarde was wel dat de Amerikanen Cuba met rust moesten laten en hun raketinstallaties uit [[Turkije]] weg moesten halen. |
+ | Onder Chroesjtsjov brak een periode aan waarin de VS en de Sovjet-Unie wel heel dicht bij een daadwerkelijke oorlog waren. In 1959 wist de Sovjet-Unie het communisme naar [[Cuba]] te brengen (de [[Cubaanse Revolutie]]) en steunde de regering van [[Fidel Castro]]. Cuba ligt heel dicht bij de VS en de Amerikanen waren bang dat de Sovjet-Unie het eiland gebruikte om hun aan te vallen. Dit gebeurde ook! Zo werden er op Cuba raketinstallaties geplaatst. In 1960 brak in Europa de [[Berlijncrisis]] uit, nadat de Sovjets wilden dat de Amerikanen [[West-Berlijn]] opgaven. Via West-Berlijn vluchtte namelijk veel mensen, aangezien er geen harde grens was. De crisis verslechterde de relatie omdat de Amerikanen West-Berlijn niet wilde opgeven. In principe was de crisis opgelost doordat de Sovjet-Unie de [[Berlijnse Muur]] bouwde om West-Berlijn heen, maar de spanning bleef. Een jaar later ging het opnieuw mis toen de raketinstallaties op Cuba waren ontdekt. Nu brak de [[Cubacrisis]] uit. De Sovjet-Unie wilde de wapens niet weghalen, waardoor de Amerikanen de toegang tot Cuba blokkeerden. Hoewel de crisis slechts een paar dagen duurden, was de wereld nog nooit zo dicht bij totale verwoesting geweest! Beide landen beschikten over enorm veel kernwapens. Uiteindelijk was het de Sovjet-Unie die de raketinstallaties weghaalden. De voorwaarde was wel dat de Amerikanen Cuba met rust moesten laten en hun raketinstallaties uit [[Turkije]] weg moesten halen. |
===Brezjnev en anderen=== |
===Brezjnev en anderen=== |
||
| + | [[File:Brezhnev_1973-2.jpg|right|300px|thumb|[[Leonid Brezjnev]] in 1973]] |
||
| − | Chroesjtsjov veroorzaakte veel schaamte en was niet meer waardig. Hierdoor werd hij afgezet en vervangen door [[Leonid Brezjnev]]. |
||
| + | Na de vernedering tijdens de Cubacrisis werd Chroesjtsjov in 1964 afgezet. Hij werd opgevolgd door [[Leonid Brezjnev]]. Onder Brezjnev werden de grote economische problemen in de Sovjet-Unie duidelijk. Hoewel het nog steeds goed ging met het land, begon de economie vast te lopen. Brezjnev wilde dit eerst oplossen en had er grootste plannen. Deze plannen mislukten of hadden niet het juiste effect. Hierdoor besloot Brezjnev de boel zo te laten. De Sovjet-economie viel hierdoor stil en de achtergrond op de westerse landen werd steeds groter. Ook waren er op politiek en economisch vlak weinig veranderingen. |
||
| + | |||
| + | Op het gebied van de Koude Oorlog kalmeerde de situatie. Er ontstond een periode van ontspanning die duurde van 1964 tot 1979. In deze periode lieten de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie elkaar meer met rust. Brezjnev wilde wel de Oost-Europese landen in zijn grip houden. Toen [[Tsjecho-Slowakije]] een andere vorm van het communisme wilde in 1968 ([[Praagse Lente]]) werd ingegrepen. Dit was een voorbeeld van de [[Brezjnevdoctrine]]. De Verenigde Staten en Sovjet-Unie gingen rond de tafel zitten om afspraken te maken over het verminderen van wapens. Dit leidde tot het [[SALT II]]-akkoord, maar de Verenigde Staten trokken zich in 1979 na de Sovjetinval van [[Afghanistan]]. Vanaf 1979 werd de Koude Oorlog heviger toen de Amerikaanse president [[Ronald Reagan]] de Sovjet-Unie direct wilde bestrijden. |
||
| + | |||
| + | Aan het Brezjnev-tijdperk kwam een einde in 1982 toen Brezjnev overleed. Hij werd opgevolgd door [[Joeri Andropov]], maar Andropov overleed 15 maanden later. Andropov werd opgevolgd door [[Konstantin Tsjernenko]]. Tsjernenko was toen al ernstig ziek en overleed 13 maanden later. Doordat Andropov en Tsjernenko zo kort achter elkaar overleden, konden ze weinig doen. |
||
===Gorbatsjov en het einde=== |
===Gorbatsjov en het einde=== |
||
| + | [[File:Mikhail_Gorbachev_1985_Geneva_Summit.jpg|right|300px|thumb|[[Michael Gorbatsjov]] in 1985]] |
||
| − | Zo bloederig als de Sovjet-Unie begon, zo rustig was het einde. De satelliet staten Polen, Hongarije en de andere landen van het [[Warschaupact]] begonnen steeds ontevredener te worden. Opstanden werden neergeslagen in 1948, in 1956 en in 1968. Een belangrijk moment was de reis van de Poolse [[paus Johannes Paulus II]] naar [[Polen]] in 1979. Hij kreeg meer dan een derde deel van de bevolking op de been. Massaal werd gevraagd om een verandering van de politiek en een einde aan het gepropageerde [[atheïsme]] van de regering. Er kwam een vakbond onder de naam Solidariteit, genoemd naar de preken van de [[paus]]. Het heeft tot 1989 geduurd, maar [[Michael Gorbatsjov]] begon steeds meer vrijheid te geven. Toen in Oost-Duitsland op 9 oktober 1989 de muur viel, werd er niet gewelddadig ingegrepen. Ook in Oost-Duitsland waren immers na de zomer van 1989 vreedzame demonstraties begonnen vanuit de de Nicolai Kerk in [[Leipzig]]. Na de val van de [[Berlijnse muur]] duurde het niet lang meer of de Russen zelf wilden van het [[communisme]] af. In augustus 1991 hebben de hardliners onder leiding van Janajev nog geprobeerd om Gorbatsjov af te zetten, maar dit werkte tegen hen. De coup was mislukt, [[Boris Jeltsin]] werd als criticaster van Gorbatsjov de held van Rusland en in december 1991 werd officieel het einde van de Sovjet-Unie verklaard. Michael Gorbatsjov hield nog een laatste kersttoespraak en de Sovjetvlag werd gestreken. |
||
| + | Uiteindelijk wordt [[Michail Gorbatsjov]] in 1985 de nieuwe leider van de Sovjet-Unie. Hierdoor wordt de macht overgedragen aan een jongere generatie. Gorbatsjov wil veel dingen veranderen in de Sovjet-Unie. Hij wil de vastgelopen economie weer aan de gang krijgen en zorgen voor meer [[welvaart]]. Ook wil hij de Sovjet-Unie vrijer, democratischer en opener maken. Burgers krijgen het recht om te demonstreren, [[vrijheid van meningsuiting]] en er komt een einde aan de strenge [[censuur]]. Deze veranderingen worden [[glasnost]] en [[perestrojka]] genoemd. Vanaf 1988 begint Gorbatsjov zich ook niet meer te bemoeien met andere landen. Hij besluit ook de Oost-Europese landen los te laten. Op deze manier wil hij geld besparen, aangezien hier een groot tekort aan was in de Sovjet-Unie. Gorbatsjov wil zijn aandacht richten op het land zelf om het klaar te maken voor de 21 eeuw. |
||
| − | [[Bestand:Kolejka.jpeg|thumb|Communisme betekende vaak lange wachtrijen voor de winkel.]] |
||
| + | |||
| + | Vanaf 1988 vinden er in de Oost-Europese landen steeds meer demonstraties en protesten plaats. De bevolking eiste meer vrijheid, meer democratie en vrije verkiezingen. Vanaf 1989 vinden er revoluties in Oost-Europa. Het communisme valt in het ene na het andere land. Dit begint in Polen en vervolgens Hongarije. Ook wordt er een gat geknipt in het [[IJzeren Gordijn]], waarna het communisme valt in Oost-Duitsland, Tsjecho-Slowakije, Bulgarije en tenslotte ook in Roemenië. In de Sovjet-Unie vinden ook steeds meer protesten plaats. De bevolking eist hetzelfde en de verschillende deelrepublieken willen onafhankelijkheid. Vooral in Estland, Letland, Litouwen, Oekraïne, Moldavië, Georgië, Azerbeidzjan en Armenië is de roep om onafhankelijkheid het sterkst. Hierdoor valt de Sovjet-Unie langzamerhand uit elkaar en ontstaat grote chaos. In een staatsgreep in 1991 wordt Gorbatsjov afgezet door [[Boris Jeltsin]]. Jeltsin roept vervolgens een [[referendum]] uit, waarna de Sovjet-Unie wordt ontbonden. Op 25 december 1991 wordt de Sovjet-Unie officieel afgeschaft, maar in de maanden daarvoor hadden verschillende deelrepublieken al de onafhankelijkheid uitgeroepen. |
||
| + | |||
| + | ==Politiek== |
||
| + | ===Staatsinrichting=== |
||
| + | [[File:Supreme_Soviet_1982.jpg|left|300px|thumb|Het gebouw waar de [[Opperste Sovjet]] vergaderde in het [[Kremlin van Moskou]]]] |
||
| + | De Sovjet-Unie had een [[grondwet]] uit 1936. Deze werd twee keer veranderd; eerst in 1977 en later tussen 1988 en 1990. Daarnaast had iedere deelstaat een eigen grondwet. Volgens de grondwet was de Sovjet-Unie een [[socialisme|socialistische]] staat. In theorie was de Sovjet-Unie opgebouwd als een [[democratie]]. Er waren zogeheten ''volksraden'' (ook wel ''Sovjets'' genoemd). Er waren verschillende volksraden op allerlei niveaus. De laagste volksraden waren op het niveau van een flat, wijk of dorp. Daarnaast waren er gemeenteraden, provincieraden en landelijke raden. De [[Opperste Sovjet]] was de volksraad van de gehele Sovjet-Unie. Het idee was dat een hogere volksraad werd gekozen door een onderliggende volksraad. Hierdoor zou een wijksraad een stadsraad kiezen, deze stadsraad kiest dan weer de provincieraad. Dit was het idee, maar in praktijk werkte het anders. Vaak werd alles van bovenaf aangewezen en niet gekozen van onderaf. |
||
| + | |||
| + | De Opperste Sovjet had hierdoor de meeste macht. Deze bestond uit twee kamers: |
||
| + | * De Raad van Nationaliteiten: Hierin zaten de vertegenwoordigers van de besturen van de deelrepublieken, [[kraj]]s (regio's) en [[oblast]]en. Deze vertegenwoordigers werden door de volksraden van deze deelrepublieken, regio's, etc. gekozen. |
||
| + | * De Raad van de Unie: Deze werd door de inwoners rechtstreeks gekozen. Ieder lid vertegenwoordigde zo'n 30.000 inwoners. Officieel kwam deze raad maar eens in de twee jaar bij elkaar. Tijdens de laatste jaren waren deze ontmoetingen veel vaker. |
||
| + | |||
| + | Het dagelijks bestuur was in handen van het ''Presidium''. Dit bestond uit de president, 15 vicevoorzitters (elk uit een deelrepubliek) en 20 gewone leden. De president was ook de ''secretaris-generaal'' van de [[Communistische Partij van de Sovjet-Unie]]. Deze partij was tot 1988 de enige partij die toegestaan was. Na 1988 was het toegestaan om andere politieke partijen op te richten, maar tot het einde van de Sovjet-Unie bleef de Communistische Partij aan de macht. Daarnaast was de ideologie van de Communistische Partij de staatsideologie. Dit betekende dat iedereen zich aan deze ideologie moest houden en alle andere ideologieën verboden waren. De politieke ideologie van de Sovjet-Unie was het [[marxistisch-leninisme]]. Volgens deze ideologie was de Sovjet-Unie een [[eenpartijstaat]]. Deze eenpartijstaat was nodig om uiteindelijk de zogeheten [[dictatuur van het proletariaat]] te bereiken. Deze ideologie was grotendeels gebaseerd op de Duitse filosofen [[Karl Marx]] en [[Friedrich Engels]] en de Russische revolutionair [[Vladimir Lenin]]. De Sovjet-Unie streefde naar vrede met kapitalistische landen, zoals de Verenigde Staten, maar wilde tegelijkertijd kapitalisme bestrijden en communisme promoten. Ook keerde de Sovjet-Unie zich tegen [[imperialisme]] en [[kolonialisme]]. |
||
| − | === |
+ | ===Sovjetrepublieken=== |
| + | De Sovjet-Unie bestond uit verschillende [[Sovjetrepubliek]]en, soms ook volksrepublieken of deelrepubleiekn genoemd. De meeste van deze republieken hadden een centraal bestuur, terwijl Rusland minder centraal werd bestuurd. De meeste kaarten tonen de Sovjetrepublieken tussen 1956 en 1990. Toen waren er in totaal 15 deelrepublieken. Dit waren: |
||
| − | Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 werden deze landen onafhankelijk. Sommige landen als Estland en Letland werden democratisch en behoren tot de [[Europese Unie]]. Andere landen als Turkmenistan werden dictaturen. In de [[Kaukasus]] wordt sinds 1991 gevochten tussen moslimrebellen en het leger van de staat. In veel landen leidde de val van de Sovjet-Unie tot grote chaos, omdat er geen nieuwe aangewezen leider was na de val. Vanwege de chaos in de jaren 90, waren veel Russen blij met [[Vladimir Poetin]], de nieuwe leider vanaf 2000. |
||
| + | {| {{Prettytable}} |
||
| + | !# |
||
| + | !Vlag |
||
| + | !Naam |
||
| + | !Kaart |
||
| + | |- |
||
| + | | 1 || [[File:Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1954–1991).svg|55px|border]] || [[Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek]] || rowspan="15" | [[File:Republics_of_the_USSR.svg|right|500px|thumb|Een kaart met alle Sovjetrepublieken]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 2 || [[File:Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic.svg|55px|border]] ||[[Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 3 || [[File:Flag of the Byelorussian Soviet Socialist Republic (1951–1991).svg|55px|border]] || [[Wit-Russische Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 4 || [[File:Flag of the Uzbek Soviet Socialist Republic (1952–1991).svg|55px|border]] || [[Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 5 || [[File:Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic.svg|55px|border]] || [[Kazachse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 6 || [[File:Flag of the Georgian Soviet Socialist Republic (1951–1990).svg|55px|border]] || [[Georgische Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 7 || [[File:Flag of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic (1956–1991).svg|55px|border]] || [[Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 8 || [[File:Flag of the Lithuanian Soviet Socialist Republic (1953–1988).svg|55px|border]] || [[Litouwse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 9 || [[File:Flag of the Moldavian Soviet Socialist Republic (1952–1990).svg|55px|border]] || [[Moldavische Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 10 || [[File:Flag of the Latvian Soviet Socialist Republic (1953–1990).svg|55px|border]] || [[Letse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 11 || [[File:Flag_of_the_Kyrgyz_Soviet_Socialist_Republic.svg|55px|border]] || [[Kirgizische Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 12 || [[File:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic.svg|55px|border]] || [[Tadzjiekse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 13 || [[File:Flag of the Armenian Soviet Socialist Republic (1952–1990).svg|55px|border]] || [[Armeense Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 14 || [[File:Flag of the Turkmen Soviet Socialist Republic (1973–1991).svg|55px|border]] || [[Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | | 15 || [[File:Flag of the Estonian Soviet Socialist Republic (1953–1990).svg|55px|border]] || [[Estse Socialistische Sovjetrepubliek]] |
||
| + | |- |
||
| + | |} |
||
| + | Daarnaast waren er vóór 1956 nog vier voormalige Sovjetrepublieken, die slechts een tijdje hebben bestaan. Dit waren: |
||
| + | * De [[Volksrepubliek Boechara]] (1920-1925) |
||
| + | * De [[Karelo-Finse Socialistische Sovjetrepubliek]] (1940-1956) |
||
| + | * De [[Volksrepubliek Chorasmië]] (1920-1925) |
||
| + | * De [[Transkaukasische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek]] (1922-1936) |
||
| + | De vier volksrepublieken zijn later opgegaan in een andere volksrepubliek of gesplitst in meerdere volksrepublieken. |
||
| − | == |
+ | == Media == |
| + | === Video's === |
||
| − | Dit waren de deelrepublieken en autonome republieken die bij de Sovjet-Unie hoorden: |
||
| + | * [https://schooltv.nl/video/eenvandaag-in-de-klas-goelag-russische-strafkampen-onder-stalin/#q=sovjet-unie Goelag: Russische strafkampen onder Stalin (AVROTROS/EenVandaag in de klas)] |
||
| − | * [[Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek|Rusland]] (Russische Federatieve Socialistische Sovjet Republiek) |
||
| + | * [https://www.youtube.com/watch?v=kDj3_8danKc&index=43&list=PLi_srCikhtggb0XZKcFfRUFK8Zew21W5y/ De invloed van paus Johannes Paulus II op het einde van het communisme (Levensbeschouwing.net] |
||
| − | **[[Karelië]] (deel van oud-Finland) (Karelische Autonome Socialistische Sovjetrepubliek) - De Sovjet-Unie wilde Finland heroveren nadat deze na de val van het [[Keizerrijk Rusland|keizerrijk]] zich onafhankelijk had verklaard, maar ze kwamen niet verder dan [[Karelië]]. Deze deelrepubliek bestond dus alleen uit een stukje van Karelië, niet uit heel Finland. Ook vandaag hoort dit stukje Karelië nog bij Rusland. |
||
| − | ** [[Krimse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek|Krim]] (Krimse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Kazachstan]] (Kazachse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Oezbekistan]] (Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Kirgizië]] (Kirgizische Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Tadzjikistan]] (Tadzjiekse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Turkmenistan]] (Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Oezbekistan]] (Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Oekraïne]] (Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Moldavische Socialistische Sovjetrepubliek|Moldavië]] (Moldavische Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Estland]] (Estse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Letland]] (Letse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Litouwen]] (Litouwse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Wit-Russische Socialistische Sovjetrepubliek|Wit-Rusland]] (Wit-Russische Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Georgië]] (Georgische Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Azerbeidzjan]] (Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | * [[Armenië]] (Armeense Socialistische Sovjetrepubliek) |
||
| − | == |
+ | === Informatie === |
| + | * [https://npokennis.nl/longread/7474/hoe-viel-de-sovjet-unie-uit-elkaar Hoe viel de Sovjet-Unie uit elkaar? (NPO Kennis)] |
||
| − | * [https://www.youtube.com/watch?v=F3VI8f0HeyU&index=42&list=PLi_srCikhtggb0XZKcFfRUFK8Zew21W5y/ Het geweld van de communisten in de Sovjet-Unie en daarbuiten] |
||
| + | * [https://npokennis.nl/longread/7646/hoe-werd-rusland-communistisch Hoe werd Rusland communistisch? (NPO Kennis)] |
||
| − | * [https://www.youtube.com/watch?v=kDj3_8danKc&index=43&list=PLi_srCikhtggb0XZKcFfRUFK8Zew21W5y/ De invloed van paus Johannes Paulus II op het einde van het communisme] |
||
| − | * [https://www.youtube.com/watch?v=XGynuLAsGJ8&list=PLi_srCikhtggb0XZKcFfRUFK8Zew21W5y&index=38/ De communistische ideologie] |
||
{{Leiders sovjet unie}} |
{{Leiders sovjet unie}} |
||
| Regel 87: | Regel 134: | ||
[[Categorie:Communisme]] |
[[Categorie:Communisme]] |
||
[[Categorie:Geschiedenis van Rusland]] |
[[Categorie:Geschiedenis van Rusland]] |
||
| + | |||
| + | [[en:Soviet Union]] |
||
| + | [[es:Unión Soviética]] |
||
| + | [[fr:Union des républiques socialistes soviétiques]] |
||
Versie van 4 apr 2024 13:17
| Unie van Socialistische Sovjetrepublieken Союз Советских Социалистических Республик Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik
.svg) | |
|---|---|
| Hoofdstad | Moskou |
| Oppervlakte | 22.402.200 km² (1991) |
| Aantal inwoners | 293.047.571 (1991) |
| Talen | Russisch |
| Religie | Officieel: Geen In feite: Christendom |
| Regeringsvorm | Federale sovjetrepubliek |
| Volkslied | De Internationale (1922-1944) Gimn Sovjetskogo Sojoeza (1944-1991) |
| Munteenheid | Russische roebel |
Portaal  Rusland en Geschiedenis
| |
.svg)
De Sovjet-Unie, voluit Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (Russisch: Союз Советских Социалистических Республик; Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik) of afgekort USSR ( in het Russisch: CCCP ), is een voormalige communistische staat in Europa en Azië. De Sovjet-Unie was een van de grootste landen die er ooit bestaan hebben en speelde een grote rol gedurende de 20e eeuw.
De Sovjet-Unie werd in 1922 opgericht door Vladimir Lenin, als gevolg van de Russische Revolutie en de Russische Burgeroorlog. De Sovjet-Unie is niet de directe opvolger van het Russische keizerrijk. Na de afschaffing van de monarchie was er namelijk een aantal jaar chaos heerste in Rusland. Deze tijd heet de Russische Burgeroorlog. Uiteindelijk wonnen de communisten (bolsjewieken, letterlijk de “meerderheid”) deze oorlog en stichtten een van de eerste communistische staten ooit. Het land was eigenlijk een verzameling van deelrepublieken, waarvan Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (het huidige Rusland) de belangrijkste was. Vandaar dat de hoofdstad ook Moskou was.
In feite was het land een dictatuur. De bevolking werd zwaar onderdrukt en er heerste armoede en tekort. Door de communistische staatsterreur en verkeerde economische planning zijn er tussen de 20 en 60 miljoen doden gevallen. De Sovjet-Unie had namelijk een planeconomie. De productie stond vermeld in vijfjarenplannen die haast nooit werden gehaald. Na de dood van Stalin werd de onderdrukking minder, maar was nog lang niet afgelopen. Het land had meegevochten zij aan zij met de Verenigde Staten tegen Nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog, maar nu dreigde de Koude Oorlog. Hoewel er niet gevochten werd tijdens deze oorlog, was er spanning tussen de Sovjet-Unie en de VS en vocht men via andere oorlogen met elkaar. De Sovjet-Unie ontwikkelde uiteindelijk ook atoomwapens en werd net als de VS een supermacht onder Nikita Chroesjtsjov. Onder Michail Gorbatsjov moesten er echter hervormingen worden doorgevoerd vanwege het vastlopen van de economie. Deze hervormingen betekenden de ondergang van de Sovjet-Unie en het communisme in december 1991. De Sovjet-Unie viel uiteindelijk uiteen in allerlei kleinere landen, waarvan Rusland het grootste is.
Geschiedenis
Rusland was een aantal eeuwen lang een keizerrijk (de Russische keizer werd echter tsaar genoemd). Gedurende de 19e eeuw waren er al meerdere keren dat men ontevreden was met de tsaar. Onder meer de decembristenopstand van 1825 en de revolutie van 1905. In 1914 besloot Rusland mee te doen aan de Eerste Wereldoorlog, maar dit was een groot drama! De verliezen waren enorm, want Rusland liep wat betreft wapens achter op de Europese landen. Dit versterkte eigenlijk al de ontevredenheid onder de bevolking. Daarnaast speelde er nog het feit dat de tsaar, Nicolaas II, zich liet beïnvloeden door de Russische geestelijk leider Grigori Raspoetin. Toen dit laatste naar buitenkwam had de bevolking zijn buik vol en kwam in opstand tegen de tsaar.
Revolutie en burgeroorlog
De Russische Revolutie bestaat kritisch gezien uit twee aparte revoluties die elkaar kort opvolgden. Als eerste was er de Februarirevolutie. Hierbij zette verschillende groepen de Russische regering (en daarmee de tsaar af). In principe hadden alle groepen wel andere ideeën hoe het land bestuurd moest worden, maar ze waren het allemaal eens dat de huidige situatie niet werkte en gingen hierdoor samenwerken. Na het afzetten van de tsaar werd de Voorlopige Regering geïnstalleerd. Deze regering zou Rusland besturen tot dat alle groepen het eens waren over de nieuwe staatsvorm, waarna de nieuwe regering het land zou overnemen.
Deze onderhandelingen waren erg moeilijk, aangezien de verschillen in politieke overtuiging erg groot waren. De een wilde de monarchie behouden, maar de tsaar minder macht geven. De ander wilde van Rusland een republiek maken en weer een ander wilde een communistische staat waarin ieder gelijk was. Datzelfde jaar nog brak de Oktoberrevolutie. De Oktoberrevolutie brak uit tussen de communisten (bolsjewieken) en de aanhangers van de voorlopige regering (mensjewieken). Onder de mensjewieken vielen ook de sociaaldemocraten, de liberalen en conservatieven, aangezien hun tegen het communisme waren. De revolutie vond plaats in Sint-Petersburg, waarbij de bolsjewieken uiteindelijk de macht grepen en een communistische staat uitriepen.
Buiten Sint-Petersburg werd dit echter niet erkend en hierdoor vond de Russische Burgeroorlog plaats. De Russische Burgeroorlog vond weer plaats tussen de bolsjewieken en de mensjewieken. De mensjewieken werden echter gesteund door Frankrijk, de Verenigde Staten, Japan, het Verenigd Koninkrijk, Tsjecho-Slowakije en een verzameling aan landen die zich van Rusland hadden afgescheiden (zoals Finland en Polen). Hoewel de mensjewieken erg gesteund werden, wonnen uiteindelijk de bolsjewieken aangezien zij een groter en sterker leger hadden. De bolsjewieken wisten zelfs veel van de afgescheiden landen terug te winnen en tegen de tijd dat de oorlog in 1922 gewonnen was, stichtten ze hun communistische staat: de Sovjet-Unie. Na de Russische Revolutie van 1917 brak de Russische Burgeroorlog uit,waarbij de communisten van Lenin wonnen van de gematigde socialisten (de Witten). De republieken van de Sovjet-Unie werd in 1923 verenigd en vormden vanaf dat moment één land onder leiding van Lenin. De Sovjet-Unie was geen democratie maar een dictatuur van het proletariaat (de armen). Er was maar één partij toegestaan, de Communistische Partij van de Sovjet-Unie, de CPSU. De secretaris-generaal van de partij droeg ook de titel van president.
Begin van de Sovjet-Unie
De leider van de bolsjewieken was Vladimir Lenin en daardoor werd hij president van de nieuwe staat. De Sovjet-Unie was in het begin helemaal niet van wat het uiteindelijk werd. Natuurlijk was er slechts een partij toegestaan en was het in feite een dictatuur, maar qua economie was de Sovjet-Unie vrij gelijk aan het westen. Dit kwam door de Nieuwe Economische Politiek. Tijdens de burgeroorlog moesten boeren al hun graan inleveren. Boeren en ook andere burgers leden hierdoor aan honger, aangezien graan een belangrijk product was. Hierdoor dit nieuwe beleid gemaakt. Boeren mochten nu een bedrijfje blijven, wat opmerkelijk is voor een communistisch land. Het communisme verbied als het ware bedrijven die geen bezit zijn van de staat. Boeren mochten zelfs handelen op de vrije markt (weliswaar na het betalen van belasting).
In de Sovjet-Unie waren er aan de ene kant de boeren op het platteland die landbouwproducten verbouwden en aan de andere kant de stedelijke werknemers die industriegoederen maakten. Door het nieuwe beleid had de regering geen controle meer over de economie. Dit leidde eerst tot een enorme stijging van de prijs van landbouwproducten, waardoor stedelijke werknemers in armoede leefden. Daarna stegen de prijzen van industriegoederen, waardoor de boeren in armoede leefden. Na een geef moment kwamen boeren erachter dat als ze minder graan zouden aanbieden dat ze meer geld kregen en dus meer konden kopen.
Josef Stalins politiek
Lenin was ondertussen in 1924 overleden en werd aanvankelijk opgevolgd door Leon Trotski, maar uiteindelijk wist Jozef Stalin hem uit de weg te ruimen en zelf president te worden. Stalin was volgens Lenin niet geschikt. Stalin wist echter in een korte tijd zich een ware dictator te maken. Waar voorheen het land geleid werd door verschillende leden van de Communistische Partij, was hij nu de leider van die partij en daarmee de Sovjet-Unie. Stalin probeerde de Sovjet-Unie in korte tijd te industrialiseren en stelde hiervoor vijfjarenplannen op. Hierin stond precies wat er voor de komende vijf jaar aan goederen moest worden geproduceerd. Nadat Stalin erachter kwam wat de boeren deden (volgens hem) schafte hij de Nieuwe Economische Politiek af en onteigende boeren hun land. Hierdoor stierven vele boeren van de honger of van de dwangarbeid. Vooral Oekraïne werd hard getroffen; tussen 1932 en 1933 stierven hier 2,7 tot 10 miljoen mensen.
Stalin was een vrij wrede man. In de Sovjet-Unie van die tijd kon je zo maar zonder reden worden opgepakt en worden gestuurd naar Siberië voor dwangarbeid. Zelfs mensen in de partijtop waren niet veilig. Vanaf 1934 was hij bezig met de Grote Zuivering, waarbij iedereen die hij niet vertrouwde werd omgebracht. Anderhalf miljoen mensen werden toen opgepakt. Ondertussen wist Stalin een industriële samenleving op te bouwen en daarnaast nog een groot leger. Echter, de Sovjet-Unie was verzwakt door de Grote Zuivering. De Sovjet-Unie was nog altijd zwak en daardoor besloot Stalin in het geheim met Duitsland een anti-aanvalsverdrag, de Molotov-Ribbentroppact, te sluiten en Polen te verdelen. Hierdoor hoopte de Sovjet-Unie veilig te zijn.
Tweede Wereldoorlog
Adolf Hitler hield zich ook zeker aan de afspraak om de Sovjet-Unie niet aan te vallen. Eigenlijk is dit opmerkelijk, dat er überhaupt een pact was, aangezien de nazi's de communisten haatten (na de joden als ergste). In het begin richtte Hitler zich kan ook voornamelijk op West-Europa, Noord-Europa en de Balkan. In 1941 viel Hitler echter de Sovjet-Unie aan. Dit wordt Operatie Barbarossa genoemd en was dan ook het einde van de pact. Dit deel van de Tweede Wereldoorlog wordt in de Sovjet-geschiedenis de Grote Vaderlandse Oorlog genoemd. De Sovjet-Unie vocht tegen nazi-Duitsland, maar in de eerste instantie was dit veel te sterk. Het Duitse leger wist veel gebied te winnen en drong zelfs tot aan Leningrad, wat gedurende meer dan 3 jaar belegerd werd. De Sovjet-Unie wist echter al na een half jaar het Duitse leger terug te dringen uit Moskou, door de strenge winter. De Slag om Stalingrad betekende de definitieve omslag in de strijd. Hierbij werd het Duitse leger verslagen en won het Rode Leger (Sovjet-leger) sindsdien.
De Tweede Wereldoorlog zorgde er ook gelijk voor dat de Sovjet-Unie als bondgenoot werd gezien van het westen. Ook konden de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en Stalin goed met elkaar opschieten. De twee mannen begrepen elkaar en steunden elkaar ook in de oorlog. Op de Conferentie van Jalta werd dit extra duidelijk. In Jalta werd er besproken wat er met Europa gebeuren moest nadat de oorlog voorbij was. De Sovjet-Unie mocht het door hun bevrijdde gebied als invloedsfeer houden en kreeg ook het oosten van Duitsland.
Op deze manier was er een bufferzone. Roosevelt begreep goed de Sovjet-Unie veiliger wilde zijn, aangezien het van alle landen de meeste burgers in de strijd had verloren. Andere landen erkennen de Sovjet-Unie ook meteen als staat, zoals Nederland in 1942. De Sovjet-Unie werd ook een van de vijf permanente leden in de Verenigde Naties en kreeg hier ook het vetorecht.
Invloedsferen en het begin van de Koude Oorlog
Het probleem alleen was dat president Roosevelt erg ziek was en snel na de conferentie van Jalta overleed. Hij werd opgevolgd door president Harry S. Truman. Truman wist niet hoe hij om moest gaan met Stalin en was zelf erg tegen het communisme. Hij vertelde tijdens de Conferentie van Potsdam, toen Duitsland verslagen was, dat de VS een atoombom aan het testen waren. Stalin vatte dit op als dreigement en dit verzwakte de relatie tussen de twee landen. Japan was nog niet verslagen en de Sovjet-Unie wilde hierin meehelpen. Echter, de Amerikanen losten dit zelf op door twee atoombommen op Japanse steden te gooien. Truman wilde namelijk niet dat het communisme zich nog verder naar Azië uitbreidde en de Sovjet-Unie zag het als dwarsbomen.
De spanningen leidde tot de Koude Oorlog waarbij de VS met zijn bondgenoten (het kapitalisme) rechtover de Sovjet-Unie en zijn bondgenoten stonden (het communisme). Rechtstreeks werd er nooit gevochten, maar de twee landen probeerden zich te mengen in allerlei andere oorlogen. Voorbeelden zijn de Vietnamoorlog en de Korea-oorlog. Voortdurend was er dreiging tussen de twee machtsblokken en kans dat er een derde wereldoorlog zou uitbreken.
Chroesjtsjov
Stalin zou uiteindelijk in 1953 plotseling sterven. Er was echter geen opvolger voor hem en daardoor besloot de Communistische Partij dat dit Nikita Chroesjtsjov werd. Chroesjtsjov rekende voorgoed af met Stalin. Stalin werd altijd als godheid geëerd en na zijn speech Over persoonsverheerlijking en de gevolgen ervan in 1956 stopte hij dit. Standbeelden en muurschilderingen van Stalin werden weggehaald, geschiedenisboeken werden herschreven en er kwam een einde aan de terreur. De Sovjet-Unie was nog altijd een dictatuur, maar wie geen kritiek uitte had niets te vrezen. Deze periode wordt de destalinisatie genoemd. In Oost-Europa werd leidde dit tot opstanden, zoals de Hongaarse Opstand van 1956. Deze werd door de Warschaupact neergeslagen. Hoewel men kritiek mocht uiten op Stalin, was er geen sprake van democratie of vrijheid van meningsuiting. De destalinisatie zorgde ook voor een breuk met China. De Chinese leider Mao Zedong was het namelijk eens met Stalin. In 1961 liepen de spanningen zo hoog op dat de Sovjet-Unie China als bondgenoot verloor. Van de alle communistische landen kozen de meeste de kant van de Sovjet-Unie. Enkel Cambodja, Somalië en Albanië kozen de kant van China.
Onder Chroesjtsjov brak een periode aan waarin de VS en de Sovjet-Unie wel heel dicht bij een daadwerkelijke oorlog waren. In 1959 wist de Sovjet-Unie het communisme naar Cuba te brengen (de Cubaanse Revolutie) en steunde de regering van Fidel Castro. Cuba ligt heel dicht bij de VS en de Amerikanen waren bang dat de Sovjet-Unie het eiland gebruikte om hun aan te vallen. Dit gebeurde ook! Zo werden er op Cuba raketinstallaties geplaatst. In 1960 brak in Europa de Berlijncrisis uit, nadat de Sovjets wilden dat de Amerikanen West-Berlijn opgaven. Via West-Berlijn vluchtte namelijk veel mensen, aangezien er geen harde grens was. De crisis verslechterde de relatie omdat de Amerikanen West-Berlijn niet wilde opgeven. In principe was de crisis opgelost doordat de Sovjet-Unie de Berlijnse Muur bouwde om West-Berlijn heen, maar de spanning bleef. Een jaar later ging het opnieuw mis toen de raketinstallaties op Cuba waren ontdekt. Nu brak de Cubacrisis uit. De Sovjet-Unie wilde de wapens niet weghalen, waardoor de Amerikanen de toegang tot Cuba blokkeerden. Hoewel de crisis slechts een paar dagen duurden, was de wereld nog nooit zo dicht bij totale verwoesting geweest! Beide landen beschikten over enorm veel kernwapens. Uiteindelijk was het de Sovjet-Unie die de raketinstallaties weghaalden. De voorwaarde was wel dat de Amerikanen Cuba met rust moesten laten en hun raketinstallaties uit Turkije weg moesten halen.
Brezjnev en anderen
Na de vernedering tijdens de Cubacrisis werd Chroesjtsjov in 1964 afgezet. Hij werd opgevolgd door Leonid Brezjnev. Onder Brezjnev werden de grote economische problemen in de Sovjet-Unie duidelijk. Hoewel het nog steeds goed ging met het land, begon de economie vast te lopen. Brezjnev wilde dit eerst oplossen en had er grootste plannen. Deze plannen mislukten of hadden niet het juiste effect. Hierdoor besloot Brezjnev de boel zo te laten. De Sovjet-economie viel hierdoor stil en de achtergrond op de westerse landen werd steeds groter. Ook waren er op politiek en economisch vlak weinig veranderingen.
Op het gebied van de Koude Oorlog kalmeerde de situatie. Er ontstond een periode van ontspanning die duurde van 1964 tot 1979. In deze periode lieten de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie elkaar meer met rust. Brezjnev wilde wel de Oost-Europese landen in zijn grip houden. Toen Tsjecho-Slowakije een andere vorm van het communisme wilde in 1968 (Praagse Lente) werd ingegrepen. Dit was een voorbeeld van de Brezjnevdoctrine. De Verenigde Staten en Sovjet-Unie gingen rond de tafel zitten om afspraken te maken over het verminderen van wapens. Dit leidde tot het SALT II-akkoord, maar de Verenigde Staten trokken zich in 1979 na de Sovjetinval van Afghanistan. Vanaf 1979 werd de Koude Oorlog heviger toen de Amerikaanse president Ronald Reagan de Sovjet-Unie direct wilde bestrijden.
Aan het Brezjnev-tijdperk kwam een einde in 1982 toen Brezjnev overleed. Hij werd opgevolgd door Joeri Andropov, maar Andropov overleed 15 maanden later. Andropov werd opgevolgd door Konstantin Tsjernenko. Tsjernenko was toen al ernstig ziek en overleed 13 maanden later. Doordat Andropov en Tsjernenko zo kort achter elkaar overleden, konden ze weinig doen.
Gorbatsjov en het einde
Uiteindelijk wordt Michail Gorbatsjov in 1985 de nieuwe leider van de Sovjet-Unie. Hierdoor wordt de macht overgedragen aan een jongere generatie. Gorbatsjov wil veel dingen veranderen in de Sovjet-Unie. Hij wil de vastgelopen economie weer aan de gang krijgen en zorgen voor meer welvaart. Ook wil hij de Sovjet-Unie vrijer, democratischer en opener maken. Burgers krijgen het recht om te demonstreren, vrijheid van meningsuiting en er komt een einde aan de strenge censuur. Deze veranderingen worden glasnost en perestrojka genoemd. Vanaf 1988 begint Gorbatsjov zich ook niet meer te bemoeien met andere landen. Hij besluit ook de Oost-Europese landen los te laten. Op deze manier wil hij geld besparen, aangezien hier een groot tekort aan was in de Sovjet-Unie. Gorbatsjov wil zijn aandacht richten op het land zelf om het klaar te maken voor de 21 eeuw.
Vanaf 1988 vinden er in de Oost-Europese landen steeds meer demonstraties en protesten plaats. De bevolking eiste meer vrijheid, meer democratie en vrije verkiezingen. Vanaf 1989 vinden er revoluties in Oost-Europa. Het communisme valt in het ene na het andere land. Dit begint in Polen en vervolgens Hongarije. Ook wordt er een gat geknipt in het IJzeren Gordijn, waarna het communisme valt in Oost-Duitsland, Tsjecho-Slowakije, Bulgarije en tenslotte ook in Roemenië. In de Sovjet-Unie vinden ook steeds meer protesten plaats. De bevolking eist hetzelfde en de verschillende deelrepublieken willen onafhankelijkheid. Vooral in Estland, Letland, Litouwen, Oekraïne, Moldavië, Georgië, Azerbeidzjan en Armenië is de roep om onafhankelijkheid het sterkst. Hierdoor valt de Sovjet-Unie langzamerhand uit elkaar en ontstaat grote chaos. In een staatsgreep in 1991 wordt Gorbatsjov afgezet door Boris Jeltsin. Jeltsin roept vervolgens een referendum uit, waarna de Sovjet-Unie wordt ontbonden. Op 25 december 1991 wordt de Sovjet-Unie officieel afgeschaft, maar in de maanden daarvoor hadden verschillende deelrepublieken al de onafhankelijkheid uitgeroepen.
Politiek
Staatsinrichting
De Sovjet-Unie had een grondwet uit 1936. Deze werd twee keer veranderd; eerst in 1977 en later tussen 1988 en 1990. Daarnaast had iedere deelstaat een eigen grondwet. Volgens de grondwet was de Sovjet-Unie een socialistische staat. In theorie was de Sovjet-Unie opgebouwd als een democratie. Er waren zogeheten volksraden (ook wel Sovjets genoemd). Er waren verschillende volksraden op allerlei niveaus. De laagste volksraden waren op het niveau van een flat, wijk of dorp. Daarnaast waren er gemeenteraden, provincieraden en landelijke raden. De Opperste Sovjet was de volksraad van de gehele Sovjet-Unie. Het idee was dat een hogere volksraad werd gekozen door een onderliggende volksraad. Hierdoor zou een wijksraad een stadsraad kiezen, deze stadsraad kiest dan weer de provincieraad. Dit was het idee, maar in praktijk werkte het anders. Vaak werd alles van bovenaf aangewezen en niet gekozen van onderaf.
De Opperste Sovjet had hierdoor de meeste macht. Deze bestond uit twee kamers:
- De Raad van Nationaliteiten: Hierin zaten de vertegenwoordigers van de besturen van de deelrepublieken, krajs (regio's) en oblasten. Deze vertegenwoordigers werden door de volksraden van deze deelrepublieken, regio's, etc. gekozen.
- De Raad van de Unie: Deze werd door de inwoners rechtstreeks gekozen. Ieder lid vertegenwoordigde zo'n 30.000 inwoners. Officieel kwam deze raad maar eens in de twee jaar bij elkaar. Tijdens de laatste jaren waren deze ontmoetingen veel vaker.
Het dagelijks bestuur was in handen van het Presidium. Dit bestond uit de president, 15 vicevoorzitters (elk uit een deelrepubliek) en 20 gewone leden. De president was ook de secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Deze partij was tot 1988 de enige partij die toegestaan was. Na 1988 was het toegestaan om andere politieke partijen op te richten, maar tot het einde van de Sovjet-Unie bleef de Communistische Partij aan de macht. Daarnaast was de ideologie van de Communistische Partij de staatsideologie. Dit betekende dat iedereen zich aan deze ideologie moest houden en alle andere ideologieën verboden waren. De politieke ideologie van de Sovjet-Unie was het marxistisch-leninisme. Volgens deze ideologie was de Sovjet-Unie een eenpartijstaat. Deze eenpartijstaat was nodig om uiteindelijk de zogeheten dictatuur van het proletariaat te bereiken. Deze ideologie was grotendeels gebaseerd op de Duitse filosofen Karl Marx en Friedrich Engels en de Russische revolutionair Vladimir Lenin. De Sovjet-Unie streefde naar vrede met kapitalistische landen, zoals de Verenigde Staten, maar wilde tegelijkertijd kapitalisme bestrijden en communisme promoten. Ook keerde de Sovjet-Unie zich tegen imperialisme en kolonialisme.
Sovjetrepublieken
De Sovjet-Unie bestond uit verschillende Sovjetrepublieken, soms ook volksrepublieken of deelrepubleiekn genoemd. De meeste van deze republieken hadden een centraal bestuur, terwijl Rusland minder centraal werd bestuurd. De meeste kaarten tonen de Sovjetrepublieken tussen 1956 en 1990. Toen waren er in totaal 15 deelrepublieken. Dit waren:
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Daarnaast waren er vóór 1956 nog vier voormalige Sovjetrepublieken, die slechts een tijdje hebben bestaan. Dit waren:
- De Volksrepubliek Boechara (1920-1925)
- De Karelo-Finse Socialistische Sovjetrepubliek (1940-1956)
- De Volksrepubliek Chorasmië (1920-1925)
- De Transkaukasische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (1922-1936)
De vier volksrepublieken zijn later opgegaan in een andere volksrepubliek of gesplitst in meerdere volksrepublieken.
Media
Video's
- Goelag: Russische strafkampen onder Stalin (AVROTROS/EenVandaag in de klas)
- De invloed van paus Johannes Paulus II op het einde van het communisme (Levensbeschouwing.net
Informatie
| Staatshoofden van de Sovjet-Unie en Rusland | |||
|---|---|---|---|
| Sovjet-Unie: Vladimir Lenin · Jozef Stalin · Nikita Chroesjtsjov · Leonid Brezjnev · Joeri Andropov · Konstantin Tsjernenko · Michail Gorbatsjov Russische Federatie (van na 1991): Boris Jeltsin · Vladimir Poetin · Dmitri Medvedev · Vladimir Poetin |
|||