Puerto Rico: verschil tussen versies

Huidige versie van 16 mei 2025 om 19:36

Gemenebest Puerto Rico Commonwealth of Puerto Rico Estado Libre Asociado de Puerto Rico
Hoofdstad	San Juan
Aantal inwoners	3.285.874 (2020)
Oppervlakte	8.870 km²
Regeringsvorm	Unincorporated territory van de Verenigde Staten
President	Donald Trump (sinds 2025)
Gouverneur	Pedro Pierluisi (sinds 2021)
Godsdienst	Katholiek (85%)
Taal	Spaans (español) Engels (English)
Munteenheid	Amerikaanse dollar
Volkslied	La Borinqueña
Nationale feestdag	4 juli
Landcode	PRI
Portaal Verenigde Staten

Puerto Rico is een Amerikaans territorium in de Caribische Zee. Puerto Rico is geen zelfstandig land, maar behoort tot de Verenigde Staten. Het is echter geen staat van de Verenigde Staten, wat betekent dat ze niet in de Amerikaans Congres vertegenwoordigd zijn of in de presidentverkiezingen kunnen stemmen. Puerto Rico bevindt zich tussen de Dominicaanse Republiek en de Amerikaanse Maagdeneilanden. De hoofdstad is San Juan en men spreekt er zowel Spaans als Engels. Op Puerto Rico wonen zo'n 3,5 miljoen mensen.

Puerto Rico werd een kolonie van Spanje in 1493, nadat Christopher Columbus het eiland ontdekte. Toen werd het eiland Puerto Rico (Rijke haven) genoemd. Puerto Rico werd gebruikt door de Spanjaarden als doorvoerhaven van goederen uit de Spaanse koloniën in Latijns-Amerika en de handel in slaven. Tijdens de 19e eeuw begon zich een Puerto Ricaanse cultuur te ontwikkelen. Na de Spaans-Amerikaanse Oorlog van 1898 werd Puerto Rico overgedragen aan de Verenigde Staten. Pas in 1917 werden de inwoners van het eiland Amerikaans staatsburger. Veel Puerto Ricanen verhuisden naar het vasteland van de Verenigde Staten om werk te zoeken. In het midden van de vorige eeuw besloot de Amerikaanse regering te investeren in het eiland, waardoor er economische groei was. Tegenwoordig gaat het economisch slechter met het eiland. Al sinds de jaren 60 strijd Puerto Rico ervoor om een staat te worden.

Het eiland staat bekend om zijn orkanen, zijn medische industrie, Ricky Martin en Luis Fonsi.

Geschiedenis

Vóór Columbus

Puerto Rico werd lange tijd door de Taino's bewoond. Dit was een inheemse stammen, die familie waren van de Arowakken. Al sinds 2.000 v.Chr. werden de eilanden bewoond door hen. Toen Christoffel Columbus het eiland bereikte in 1493 leefden er tussen de 30.000 en 60.000 Taino's op het eiland.

Kolonie van Spanje

Columbus bereikte het eiland op 19 november 1493 en verklaarde Puerto Rico onderdeel van het Spaanse Rijk. Puerto Rico werd een belangrijk punt voor de verdere kolonisatie van Amerika door de Spanjaarden. Veel schepen kwamen namelijk eerst in Puerto Rico aan, waardoor Puerto Rico het knooppunt was tussen het Spanje en de Spaanse koloniën. Juan Ponce de León werd aangewezen als de eerste gouverneur van het eiland en liet het kasteel San Felipe del Morro in San Juan bouwen als basis.

Tijdens de Spaans-Engelse Oorlog in 1595 viel de Engelse zeeman Francis Drake Puerto Rico aan. San Juan wist stand te houden en bleef in Spaanse handen. In 1625 vielen de Nederlanders Puerto Rico aan als onderdeel van de Tachtigjarige Oorlog. De Nederlanders bombardeerden San Juan zwaar, maar alsnog wist de stad stand te houden. In 1797 deed de Brit Ralph Abercromby een nieuwe poging om Puerto Rico in te nemen, maar opnieuw faalde men. Ondertussen was een groot deel van de inheemse bevolking gestorven door ziektes die de Europeanen meenamen naar Puerto Rico. Een deel van de inwoners werd tot de slavernij gedwongen en moesten werken op de plantages van de Europeanen. Hier overleed ook een groot deel van de Taino's. Later werden er daarom slaven uit Afrika gehaald. Op de plantages werd oorspronkelijk veel koffie verbouwd, maar later werd dit vervangen door tabak.

In het begin van de 19e eeuw kreeg Puerto Rico vertegenwoordiging in het Spaanse parlement. Toch was dit niet voor lang, aangezien de Spaanse koning al snel weer alle macht kreeg. Veel Puerto Ricanen wilden meer vrijheid, maar wezen vaak geweld af. De Puerto Ricanen wilden meer persoonlijke vrijheid, zelfbestuur en de afschaffing van de slavernij. Toch wilden de Puerto Ricanen ook onderdeel van Spanje blijven. In 1897 ging de Spaanse regering akkoord met een eigen regering voor Puerto Rico, maar dit duurde niet lang.

Amerikaans territorium

Een jaar later, in 1898, vielen de Verenigde Staten Puerto Rico. Dit was onderdeel van de Spaans-Amerikaanse Oorlog. Spanje verloor deze oorlog en moest onder andere Puerto Rico overdragen aan de Verenigde Staten. Toch beschouwden veel Puerto Ricanen de Verenigde Staten als een vrij land en de Amerikaanse soldaten werden verwelkomt. De Verenigde Staten gingen Puerto Rico beschouwen als kolonie, wat veel Puerto Ricanen afwezen. Hierdoor ontstonden er allerei politieke partijen, die vaak zelfbestuur of onafhankelijkheid wilden.

In 1950 stemde de Amerikaanse regering in met een wet die Puerto Rico het recht gaf een eigen grondwet te maken. De grondwet zorgde ervoor dat Puerto Rico meer zelfstandigheid kreeg en werd door de meerderheid van de bevolking goedgekeurd. Al eerder, in 1917, werden Puerto Ricanen Amerikaans staatsburger. Sommige Puerto Ricanen wilden meer en wilden dat Puerto Rico een Amerikaanse staat werd. Sinds de jaren 60 zijn hier al oproepen voor en verschillende presidenten hebben het voorgesteld. In 2017 en 2020 bleek uit een referendum dat een meerderheid voor het staatschap is.

Geografie

Landschap

Het strand van Puerto Rico

Puerto Rico bestaat uit meerdere eilanden, waarvan Puerto Rico zelf het grootste eiland is. Daarnaast zijn er nog kleinere eilanden, zoals Vieques, Culebra, Mona, Desecheo en Caja de Muertos. Qua oppervlakte is Puerto Rico groter dan twee staten, namelijk Rhode Island en Delaware. Puerto Rico is ook een van de grotere eilanden in de Antillen. Na Cuba, Hispaniola en Jamaica is het het grootste eiland. Van het noorden naar het zuiden loopt een gebergte, genaamd La Cordillera Central. Cerro de Punta is het hoogste punt met 1.340 meter hoogte. Op Puerto Rico zijn 50 rivieren te vinden en 17 meren. Deze meeste rivieren ontspringen uit dit gebergte.

Grote steden

Bevolking

Algemeen

75% van de Puerto Ricanen hebben Europese migratieachtergrond. Hun voorvaderen waren de Europese kolonisten die naar de eilanden kwamen of kwamen later uit Europa of de Verenigde Staten. 12% van de inwoners heeft een Afro-Amerikaanse achtergrond en hun voorvaderen waren de voormalige slaven op het eiland. Een kleiner aantal inwoners komt uit Azië of is inheems inwoner. De bevolking van Puerto Rico is aan het krimpen, doordat veel mensen verhuizen naar het vasteland van de Verenigde Staten. De meeste inwoners verhuizen naar de Amerikaanse Florida, waar een grote Puerto Ricaanse gemeenschap is. Toch verhuizen er ook mensen naar Puerto Rico. Zij komen vooral uit Haïti, de Dominicaanse Republiek, Cuba, de Amerikaanse Maagdeneilanden en veel Zuid-Amerikaanse landen. Puerto Rico wordt door hen gebruikt om de Verenigde Staten te bereiken.

Religie

De belangrijkste religie op Puerto Rico is de rooms-katholieke kerk, wat aanhang heeft onder 56% van de bevolking. De paus bezocht Puerto Rico in 1984. 33% van de bevolking gelooft in het protestantisme, dat door de Amerikanen naar Puerto Rico is gebracht. Over het aantal katholieken en protestanten op het eiland zijn overigens hele uiteenlopende cijfers. Daarnaast gelooft 3% in een ander geloof, zoals het boeddhisme, het jodendom of de islam. 8% van de bevolking hangt geen gelooft uit.

Taal

In Puerto Rico zijn er twee officiële talen, namelijk het Engels en het Spaans. De meeste Puerto Ricanen spreken Spaans als moedertaal. Spaans is hierdoor de taal die het meest in het dagelijks leven wordt gebruikt onder andere in de handel en in het onderwijs. Slechts 10% van de Puerto Ricanen heeft het Engels moedertaal, waarvan de meeste Spaans als tweede taal spreken. Het onderwijs op Puerto Rico vind bijna volledig in het Spaans plaats, net als de rechtsspraak. In het onderwijs wordt Engels geleerd als tweede taal, maar het niveau Engels is over het algemeen laag. De reden hiervoor is dat er weinig mensen op Puerto Rico op een hoog niveau Engels spreken. Hierdoor gingen projecten om Engelstalige scholen op Puerto Rico te stichten vaak niet door. Het Spaans dat op Puerto Rico gesproken wordt is wel door het Engels beïnvloed. Er zijn veel leenwoorden uit het Engels en uit het Taíno. Het Taíno is een taal die nu niet meer bestaat, dat door de oorspronkelijke inwoners van de eilanden werd gesproken. Taíno-woorden in het Puerto Ricaans Spaans worden vaak gebruikt voor natuurverschijnselen, planten en dieren. Een kleine minderheid op de eilanden spreekt daarnaast nog Frans als moedertaal.

Politiek

Staatsinrichting

Het parlementsgebouw van Puerto Rico

Puerto Rico is een unicorpated territory van de Verenigde Staten en hebben hierdoor niet de status als staat. De Verenigde Staten zijn hierdoor alleen verantwoordelijk voor de bescherming van het eiland in geval van oorlog en de vertegenwoordiging van Puerto Rico in het buitenland. Andere zaken, zoals gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur, regelt het territorium zelf. Puerto Rico heeft een eigen gouverneur, die gesteund wordt door een kabinet bestaande uit ministers. De huidige gouverneur van Puerto Rico is Pedro Pierluisi. De woning van de gouverneur van Puerto Rico is La Fortaleza in de hoofdstad San Juan.

Het parlement van Puerto Rico bestaat uit twee kamers:

Het huis van Afgevaardigden, bestaande uit 51 zetels.
De Senaat, bestaande uit 27 zetels.

Beide kamers worden gekozen door middel van verkiezingen. In Puerto Rico zijn er drie belangrijke politieke partijen; de New Progressive Party, de Popular Democratic Party en de Puerto Rican Independence Party. Alle drie de partijen hebben zowel leden die verbonden zijn met de Republikeinse als de Democratische Partij. In het Amerikaans Congres heeft Puerto Rico één lid zonder stemrecht. Dit mag wetten indienen, spreken en vragen stellen, maar mag niet stemmen.

Status in de Verenigde Staten

Puerto Rico is officieel een unincorporated territory van de Verenigde Staten. Dit betekent dat Puerto Rico geen onafhankelijk land is en geen Amerikaanse staat. Dit betekent dat Puerto Rico te maken heeft met de onduidelijk van de Amerikaanse wet. Hierdoor kunnen Puerto Ricanen niet stemmen in de Amerikaanse landelijke verkiezingen, maar hoeven in veel gevallen geen landelijke inkomstenbelasting te betalen. Sinds 1953 heeft het eiland te maken met zelfbestuur. Dit betekent dat Puerto Rico eigenlijk over meer dingen beslissen als staten. Een voorbeeld is het homohuwelijk. Na de uitspraak van het Amerikaans hooggerechtshof in 2015 werd het homohuwelijk in alle 50 staten en Washington D.C. legaal. De Amerikaanse territoria vallen echter buiten deze uitspraak. Puerto Rico heeft het homohuwelijk trouwens wel ingevoerd in een aparte stemming later dat jaar.

Over de huidige status van Puerto Rico is al wat jaren discussie. In 2016 werd een rondvraag gedaan. Daaruit bleek dat 29% van de Puerto Ricanen wil dat Puerto Rico een Amerikaanse staat wordt, 25% wil dat Puerto Rico zijn huidige status houdt en 20% wil dat Puerto Rico een onafhankelijk land wordt.

Puerto Rico Statehood Movement

Al sinds de jaren 60 is een beweging in Puerto Rico om van Puerto Rico een staat te maken. Door de jaren zijn er verschillende referenda gehouden. De opties hierbij waren het worden van een staat, onafhankelijkheid (een land worden) of de huidige status behouden. Vaak werd voor de laatste optie gekozen. Bij het laatste referendum in 2017 werd echter duidelijk dat een meerderheid van de Puerto Ricanen vóór staatschap was. Een van de redenen hiervoor was een orkaan die over het eiland heen was gegaan een paar jaar daarvoor. Puerto Rico kreeg toen geen financiële hulp van de Verenigde Staten, aangezien het geen staat was. Zowel de Democratische Partij als de Republikeinse Partij zijn voor de opname van Puerto Rico als staat. Puerto Rico zou als het een staat was, een swing state zijn. Dit zijn staten die zowel op Democraten als Republikeinen stemmen bij landelijke verkiezingen. Beide partijen maken dus kans in Puerto Rico. In 2020 werd een nieuw referendum gehouden, waarbij weer een kleine meerderheid voor staatschap was. Oud-presidenten Gerald Ford, Ronald Reagan, George H.W. Bush, Bill Clinton, George W. Bush en Barack Obama spraken zich uit vóór staatschap, terwijl oud-president Donald Trump tegen was. President Joe Biden riep op om Puerto Rico samen met Washington D.C. als staat op te nemen. In beide partijen zijn er zowel voor- als tegenstanders van staatschap voor Puerto Rico.

Tegenstanders vinden dat Puerto Rico geen staat moet worden. Redenen hiervoor zijn dat Puerto Rico nu meer dingen zelf mag beslissen en veel uitspraken van het Hooggerechtshof niet voor Puerto Rico gelden. Voorstanders wijzen erop dat Puerto Rico niet in het Amerikaans Congres vertegenwoordigt wordt en zij niet in landelijke verkiezingen kunnen stemmen. Zo kan het voorkomen dat Puerto Ricanen in het leger in een oorlog moeten meevechten, waar de inwoners van Puerto Rico niet over mee kunnen beslissen. Hoewel anno 2021 de wet om van Washington D.C. een staat te maken is geïntroduceerd, is er nog geen wetsvoorstel om van Puerto Rico een staat te maken.

	Landen en afhankelijk gebieden in Noord-Amerika
Antigua en Barbuda · Bahama's · Barbados · Belize · Canada · Costa Rica · Cuba · Dominica · Dominicaanse Republiek · El Salvador · Grenada · Guatemala · Haïti · Honduras · Jamaica · Mexico · Nicaragua · Panama · Saint Kitts en Nevis · Saint Lucia · Saint Vincent en de Grenadines · Trinidad en Tobago · Verenigde Staten Afhankelijke gebieden: Amerikaanse Maagdeneilanden · Anguilla · Aruba · Bermuda · Bonaire · Britse Maagdeneilanden · Clipperton · Curaçao · Groenland · Guadeloupe · Kaaimaneilanden · Martinique · Montserrat · Puerto Rico · Saba · Saint-Barthélemy · Saint-Martin (FR) · Saint-Pierre en Miquelon · Sint Eustatius · Sint Maarten (NL) · Turks- en Caicoseilanden

	Bestuurlijke indeling van de Verenigde Staten van Amerika (lijst)
Alabama - Alaska - Arizona - Arkansas - Californië - Colorado - Connecticut - Delaware - Florida - Georgia - Hawaï - Idaho - Illinois - Indiana - Iowa - Kansas - Kentucky - Louisiana - Maine - Maryland - Massachusetts - Michigan - Minnesota - Mississippi - Missouri - Montana - Nebraska - Nevada - New Hampshire - New Jersey - New Mexico - New York - North Carolina - North Dakota - Ohio - Oklahoma - Oregon - Pennsylvania - Rhode Island - South Carolina - South Dakota - Tennessee - Texas - Utah - Vermont - Virginia - Washington - West Virginia - Wisconsin - Wyoming Niet-onafhankelijke gebieden en federaal district van de Verenigde Staten Amerikaans-Samoa - Guam - Noordelijke Marianen - Puerto Rico - Amerikaanse Maagdeneilanden - Washington D.C. - Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 {{Puerto Rico}}
-'''Puerto Rico''' of '''Porto Rico''' is land in het oostelijk deel van de Caribische Zee. Het maakt deel uit van de Grote Antillen, en ligt oostelijk van de [[Dominicaanse Republiek]], en ten westen van de Maagdeneilanden. Het land ligt in het [[Caribisch gebied]]. De hoofdstad is [[San Juan]].
+'''Puerto Rico''' is een Amerikaans territorium in de [[Caribische Zee]]. Puerto Rico is geen zelfstandig land, maar behoort tot de [[Verenigde Staten]]. Het is echter geen staat van de Verenigde Staten, wat betekent dat ze niet in de [[Amerikaans Congres]] vertegenwoordigd zijn of in de presidentverkiezingen kunnen stemmen. Puerto Rico bevindt zich tussen de [[Dominicaanse Republiek]] en de [[Amerikaanse Maagdeneilanden]]. De hoofdstad is [[San Juan (Puerto Rico)|San Juan]] en men spreekt er zowel [[Spaans]] als [[Engels]]. Op Puerto Rico wonen zo'n 3,5 miljoen mensen.
-Het land telt ongeveer vier [[miljoen]] inwoners, de Puorto Ricanen genoemd. Veel van hen zijn naar bijvoorbeeld de [[Verenigde Staten]] geëmigreerd, aangezien het land van oorsprong arm is. Er wordt betaald met de [[Amerikaanse dollar]].
+Puerto Rico werd een kolonie van [[Spanje]] in 1493, nadat [[Christopher Columbus]] het eiland ontdekte. Toen werd het eiland ''Puerto Rico'' (''Rijke haven'') genoemd. Puerto Rico werd gebruikt door de Spanjaarden als doorvoerhaven van goederen uit de Spaanse koloniën in Latijns-Amerika en de handel in slaven. Tijdens de 19e eeuw begon zich een Puerto Ricaanse cultuur te ontwikkelen. Na de [[Spaans-Amerikaanse Oorlog]] van 1898 werd Puerto Rico overgedragen aan de Verenigde Staten. Pas in 1917 werden de inwoners van het eiland Amerikaans staatsburger. Veel Puerto Ricanen verhuisden naar het vasteland van de Verenigde Staten om werk te zoeken. In het midden van de vorige eeuw besloot de Amerikaanse regering te investeren in het eiland, waardoor er economische groei was. Tegenwoordig gaat het economisch slechter met het eiland. Al sinds de jaren 60 strijd Puerto Rico ervoor om een staat te worden.
-{{Navigatie landen Noord-Amerika}}
+Het eiland staat bekend om zijn orkanen, zijn medische industrie, [[Ricky Martin]] en [[Luis Fonsi]].
-{{VS staten}}
-[[Categorie:Verenigde Staten]]
-[[Categorie:Puerto Rico]]
-Inhoud
+==Geschiedenis==
+===Vóór Columbus===
+Puerto Rico werd lange tijd door de [[Taino|Taino's]] bewoond. Dit was een inheemse stammen, die familie waren van de [[Arowakken]]. Al sinds 2.000 v.Chr. werden de eilanden bewoond door hen. Toen [[Christoffel Columbus]] het eiland bereikte in 1493 leefden er tussen de 30.000 en 60.000 Taino's op het eiland.
-Geschiedenis
+===Kolonie van Spanje===
-Naam
+Columbus bereikte het eiland op 19 november 1493 en verklaarde Puerto Rico onderdeel van het [[Spaanse Rijk]]. Puerto Rico werd een belangrijk punt voor de verdere kolonisatie van Amerika door de Spanjaarden. Veel schepen kwamen namelijk eerst in Puerto Rico aan, waardoor Puerto Rico het knooppunt was tussen het Spanje en de Spaanse koloniën. [[Juan Ponce de León]] werd aangewezen als de eerste gouverneur van het eiland en liet het [[kasteel San Felipe del Morro]] in San Juan bouwen als basis.
-Bestuur
-Geografie
-Economie
-Demografie
-Sport
-Bekende Puerto Ricanen
-Zie ook
-Externe links
-Geschiedenis
+Tijdens de [[Spaans-Engelse Oorlog]] in 1595 viel de Engelse zeeman [[Francis Drake]] Puerto Rico aan. San Juan wist stand te houden en bleef in Spaanse handen. In 1625 vielen de Nederlanders Puerto Rico aan als onderdeel van de [[Tachtigjarige Oorlog]]. De Nederlanders bombardeerden San Juan zwaar, maar alsnog wist de stad stand te houden. In 1797 deed de Brit [[Ralph Abercromby]] een nieuwe poging om Puerto Rico in te nemen, maar opnieuw faalde men. Ondertussen was een groot deel van de inheemse bevolking gestorven door ziektes die de Europeanen meenamen naar Puerto Rico. Een deel van de inwoners werd tot de [[slavernij]] gedwongen en moesten werken op de plantages van de Europeanen. Hier overleed ook een groot deel van de Taino's. Later werden er daarom slaven uit Afrika gehaald. Op de plantages werd oorspronkelijk veel koffie verbouwd, maar later werd dit vervangen door tabak.
-rightarrow blue.svg Zie Geschiedenis van Puerto Rico voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
-Het eiland Puerto Rico of Porto Rico werd oorspronkelijk bewoond door de Taino's, een stam van Arowakken-indianen. Het werd op 19 november 1493 ontdekt door Columbus tijdens zijn tweede reis. Gedurende de eerste jaren van de Spaanse kolonisering van Amerika was Puerto Rico de uitvalsbasis van de Spanjaarden en sindsdien eeuwenlang deel van het Spaanse rijk. In de negentiende eeuw mislukte een opstand, maar in 1897 kreeg Puerto Rico zelfbestuur van Spanje. Een jaar later bezetten de Verenigde Staten Puerto Rico tijdens de Spaans-Amerikaanse oorlog.
+In het begin van de 19e eeuw kreeg Puerto Rico vertegenwoordiging in het Spaanse parlement. Toch was dit niet voor lang, aangezien de Spaanse koning al snel weer alle macht kreeg. Veel Puerto Ricanen wilden meer vrijheid, maar wezen vaak geweld af. De Puerto Ricanen wilden meer persoonlijke vrijheid, zelfbestuur en de afschaffing van de slavernij. Toch wilden de Puerto Ricanen ook onderdeel van Spanje blijven. In 1897 ging de Spaanse regering akkoord met een eigen regering voor Puerto Rico, maar dit duurde niet lang.
-In 1899 werd het eiland zwaar getroffen door een orkaan. Amerikaanse bedrijven profiteerden daarvan door boerderijen op te kopen en samen te voegen tot plantages. De Puertoricanen die hun zelfstandigheid konden bewaren, deden dat met grote schulden aan Amerikaanse banken.
+===Amerikaans territorium===
-Naam
+Een jaar later, in 1898, vielen de [[Verenigde Staten]] Puerto Rico. Dit was onderdeel van de [[Spaans-Amerikaanse Oorlog]]. Spanje verloor deze oorlog en moest onder andere Puerto Rico overdragen aan de Verenigde Staten. Toch beschouwden veel Puerto Ricanen de Verenigde Staten als een vrij land en de Amerikaanse soldaten werden verwelkomt. De Verenigde Staten gingen Puerto Rico beschouwen als kolonie, wat veel Puerto Ricanen afwezen. Hierdoor ontstonden er allerei politieke partijen, die vaak zelfbestuur of onafhankelijkheid wilden.
-In het Spaans komt vaak op beklemtoonde lettergrepen de tweeklank ue voor waar andere talen de klinker o hebben. Een haven heet in het Spaans puerto, in het Portugees en andere talen porto. Het eiland heet in het Spaans dan ook Puerto Rico.
+In 1950 stemde de Amerikaanse regering in met een wet die Puerto Rico het recht gaf een eigen grondwet te maken. De grondwet zorgde ervoor dat Puerto Rico meer zelfstandigheid kreeg en werd door de meerderheid van de bevolking goedgekeurd. Al eerder, in 1917, werden Puerto Ricanen Amerikaans staatsburger. Sommige Puerto Ricanen wilden meer en wilden dat Puerto Rico een Amerikaanse staat werd. Sinds de jaren 60 zijn hier al oproepen voor en verschillende presidenten hebben het voorgesteld. In 2017 en 2020 bleek uit een [[referendum]] dat een meerderheid voor het ''staatschap'' is.
-De tweeklank ue komt alleen voor in beklemtoonde lettergrepen. Het bijvoeglijk naamwoord wordt als één woord geschreven met het hoofdaccent op de vierde lettergreep en daardoor verandert ue in de eerste lettergreep in o, portorriqueño, maar puertorriqueño komt ook wel voor.
+==Geografie==
-Bestuur
+===Landschap===
-rightarrow blue.svg Zie Politieke status van Puerto Rico voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
+[[File:Patillas_Puerto_Rico.jpg|left|300px|thumb|Het strand van Puerto Rico]]
-De Senaat van Puerto Rico (Senado de Puerto Rico) telt 27 senatoren. 2004.
+Puerto Rico bestaat uit meerdere eilanden, waarvan Puerto Rico zelf het grootste eiland is. Daarnaast zijn er nog kleinere eilanden, zoals [[Vieques]], [[Culebra]], [[Mona (Puerto Rico)|Mona]], [[Desecheo]] en [[Caja de Muertos]]. Qua oppervlakte is Puerto Rico groter dan twee staten, namelijk [[Rhode Island]] en [[Delaware]]. Puerto Rico is ook een van de grotere eilanden in de Antillen. Na Cuba, [[Hispaniola]] en Jamaica is het het grootste eiland. Van het noorden naar het zuiden loopt een gebergte, genaamd [[La Cordillera Central]]. [[Cerro de Punta]] is het hoogste punt met 1.340 meter hoogte. Op Puerto Rico zijn 50 rivieren te vinden en 17 meren. Deze meeste rivieren ontspringen uit dit gebergte.
-Sinds 1917 zijn Puerto Ricanen onder de Jones Act burgers van de Verenigde Staten. Puerto Ricanen zijn gerechtigd zonder visum overal in de Verenigde Staten te wonen, en omgekeerd mogen Amerikaanse staatsburgers naar Puerto Rico emigreren zonder visum. Maar Puerto Ricanen zijn niet vertegenwoordigd in het Amerikaanse Congres en mogen niet stemmen voor de Amerikaanse president. Ze betalen geen federale inkomstenbelasting. Puerto Rico heeft een gekozen functionaris, de Resident Commissioner, die in het Congres plaatsneemt als gedelegeerde van Puerto Rico. Hij heeft spreekrecht in het Huis van Afgevaardigden en mag zitting nemen in commissies, maar hij heeft geen stemrecht.
+===Grote steden===
+{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
+! align="center" colspan="11" | 10 grootste steden van het land
+|-
+! rowspan="23" width:150 |<br />
-In 1950, 52 jaar na de invasie van 1898, stemde de Amerikaanse regering in met Law 600 die Puerto Rico het recht gaf een eigen grondwet op te stellen. De grondwet werd goedgekeurd door de meerderheid van de bevolking, en later door het Amerikaans Congres dat echter de uiteindelijke soevereiniteit over Puerto Rico behield, hoewel Puerto Rico wel zelfbestuur kreeg. Onder deze grondwet is Puerto Rico een vrijstaat (en: commonwealth), die is verbonden met de Verenigde Staten.
+[[File:San_Juan_2015.jpg|200px]]<br />[[San Juan (Puerto Rico)|San Juan]]<br />
+[[File:Weichert-Villaronga.jpg|200px]]<br />[[Ponce (Puerto Rico)|Ponce]]<br />
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Stad
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners
+! rowspan="23" width:150 |
+[[File:Isla_verde.jpg|200px]]<br />[[Carolina (Puerto Rico)|Carolina]]<br />
+[[File:Centro_Musical_Criollo_Jose_Ignacio_Quinton_-_Caguas_Puerto_Rico.jpg|200px]]<br />[[Caguas (Puerto Rico)|Caguas]]<br />
+|-
-De regering bestaat uit drie takken: de uitvoerende macht, de wetgevende macht (met een tweekamerstelsel, bestaande uit een Senaat en een Huis van Afgevaardigden) en de rechterlijke macht. Aan het hoofd van de uitvoerende macht staat de gouverneur, op dit moment Alejandro García Padilla. De derde tak, het juridische systeem, is gebaseerd op het Spaanse burgerlijk wetboek.
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 1 || align="center" | '''[[San Juan (Puerto Rico)|San Juan]]''' || align="center" | 395.326
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 2 || align="center" | '''[[Bayamón (Puerto Rico)|Bayamón]]''' || align="center" | 208.116
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 3 || align="center" | '''[[Carolina (Puerto Rico)|Carolina]]''' || align="center" | 176.762
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 4 || align="center" | '''[[Ponce (Puerto Rico)|Ponce]]''' || align="center" | 166.327
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 5 || align="center" | '''[[Caguas (Puerto Rico)|Caguas]]''' || align="center" | 142.893
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 6 || align="center" | '''[[Guaynabo (Puerto Rico)|Guaynabo]]''' || align="center" | 97.924
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 7 || align="center" | '''[[Arecibo (Puerto Rico)|Arecibo]]''' || align="center" | 96.440
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 8 || align="center" | '''[[Toa Baja (Puerto Rico)|Toa Baja]]''' || align="center" | 89.609
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 9 || align="center" | '''[[Mayagüez (Puerto Rico)|Mayagüez]]''' || align="center" | 89.080
+|-
+| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 10 || align="center" | '''[[Juana Díaz (Puerto Rico)|Juana Díaz]]''' || align="center" | 79.897
+|}
-Puerto Rico heeft drie belangrijke politieke partijen, die ieder hun eigen politieke doelen nastreven voor de toekomstige status van het eiland.
+==Bevolking==
+===Algemeen===
+% van de Puerto Ricanen hebben Europese migratieachtergrond. Hun voorvaderen waren de Europese kolonisten die naar de eilanden kwamen of kwamen later uit Europa of de Verenigde Staten. 12% van de inwoners heeft een Afro-Amerikaanse achtergrond en hun voorvaderen waren de voormalige slaven op het eiland. Een kleiner aantal inwoners komt uit Azië of is inheems inwoner. De bevolking van Puerto Rico is aan het krimpen, doordat veel mensen verhuizen naar het vasteland van de Verenigde Staten. De meeste inwoners verhuizen naar de Amerikaanse [[Florida]], waar een grote Puerto Ricaanse gemeenschap is. Toch verhuizen er ook mensen naar Puerto Rico. Zij komen vooral uit [[Haïti]], de Dominicaanse Republiek, [[Cuba]], de Amerikaanse Maagdeneilanden en veel Zuid-Amerikaanse landen. Puerto Rico wordt door hen gebruikt om de Verenigde Staten te bereiken.
-    De Partido Popular Democrático (PPD, Nederlands: Democratische Volkspartij) wil de huidige structuur behouden, waarbij Puerto Rico een vrijstaat is die geassocieerd is met de Verenigde Staten.
+===Religie===
-    De Partido Nuevo Progresista (PNP, Nederlands: Nieuwe Progressieve Partij) is er voorstander van om Puerto Rico een volwaardige staat van de Verenigde Staten te maken.
+De belangrijkste religie op Puerto Rico is de [[rooms-katholieke kerk]], wat aanhang heeft onder 56% van de bevolking. De paus bezocht Puerto Rico in 1984. 33% van de bevolking gelooft in het [[protestantisme]], dat door de Amerikanen naar Puerto Rico is gebracht. Over het aantal katholieken en protestanten op het eiland zijn overigens hele uiteenlopende cijfers. Daarnaast gelooft 3% in een ander geloof, zoals het boeddhisme, het jodendom of de islam. 8% van de bevolking hangt geen gelooft uit.
-    De Partido Independentista Puertorriqueño (PIP, Nederlands: Puerto Ricaanse Onafhankelijkheidspartij) wil onafhankelijkheid van de Verenigde Staten.
-Omdat de PPD de meerderheidspartij is, is er weinig aandrang om de status quo te veranderen. Hoewel daardoor het toelaten van Puerto Rico als 51e staat niet echt aan de orde is, hebben verscheidene rechtsgezinde groeperingen in de Verenigde Staten er zich al tegen uitgesproken, onder andere omdat Puerto Rico de eerste staat zou worden waar een meerderheid van de bevolking Spaans als eerste taal spreekt.[5]
+===Taal===
+In Puerto Rico zijn er twee officiële talen, namelijk het [[Engels]] en het [[Spaans]]. De meeste Puerto Ricanen spreken Spaans als moedertaal. Spaans is hierdoor de taal die het meest in het dagelijks leven wordt gebruikt onder andere in de handel en in het onderwijs. Slechts 10% van de Puerto Ricanen heeft het Engels moedertaal, waarvan de meeste Spaans als tweede taal spreken. Het onderwijs op Puerto Rico vind bijna volledig in het Spaans plaats, net als de rechtsspraak. In het onderwijs wordt Engels geleerd als tweede taal, maar het niveau Engels is over het algemeen laag. De reden hiervoor is dat er weinig mensen op Puerto Rico op een hoog niveau Engels spreken. Hierdoor gingen projecten om Engelstalige scholen op Puerto Rico te stichten vaak niet door. Het Spaans dat op Puerto Rico gesproken wordt is wel door het Engels beïnvloed. Er zijn veel [[leenwoord]]en uit het Engels en uit het [[Taíno]]. Het Taíno is een taal die nu niet meer bestaat, dat door de oorspronkelijke inwoners van de eilanden werd gesproken. Taíno-woorden in het Puerto Ricaans Spaans worden vaak gebruikt voor natuurverschijnselen, planten en dieren. Een kleine minderheid op de eilanden spreekt daarnaast nog [[Frans]] als moedertaal.
-Kaart van Puerto Rico; op de inzet de Caraïbische Zee.
+==Politiek==
+===Staatsinrichting===
+[[File:Capitolio_de_Puerto_Rico_(28755163211).jpg|right|300px|thumb|Het parlementsgebouw van Puerto Rico]]
+Puerto Rico is een ''unicorpated territory'' van de Verenigde Staten en hebben hierdoor niet de status als staat. De Verenigde Staten zijn hierdoor alleen verantwoordelijk voor de bescherming van het eiland in geval van oorlog en de vertegenwoordiging van Puerto Rico in het buitenland. Andere zaken, zoals gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur, regelt het territorium zelf. Puerto Rico heeft een eigen gouverneur, die gesteund wordt door een kabinet bestaande uit ministers. De huidige gouverneur van Puerto Rico is [[Pedro Pierluisi]]. De woning van de gouverneur van Puerto Rico is [[La Fortaleza]] in de hoofdstad San Juan.
+Het parlement van Puerto Rico bestaat uit twee kamers:
+* Het huis van Afgevaardigden, bestaande uit 51 zetels.
+* De Senaat, bestaande uit 27 zetels.
+Beide kamers worden gekozen door middel van verkiezingen. In Puerto Rico zijn er drie belangrijke politieke partijen; de [[New Progressive Party]], de [[Popular Democratic Party]] en de [[Puerto Rican Independence Party]]. Alle drie de partijen hebben zowel leden die verbonden zijn met de Republikeinse als de Democratische Partij. In het [[Amerikaans Congres]] heeft Puerto Rico één lid zonder stemrecht. Dit mag wetten indienen, spreken en vragen stellen, maar mag niet stemmen.
-Geografie
+===Status in de Verenigde Staten===
+Puerto Rico is officieel een ''unincorporated territory'' van de Verenigde Staten. Dit betekent dat Puerto Rico geen onafhankelijk land is en geen Amerikaanse staat. Dit betekent dat Puerto Rico te maken heeft met de onduidelijk van de Amerikaanse wet. Hierdoor kunnen Puerto Ricanen niet stemmen in de Amerikaanse landelijke verkiezingen, maar hoeven in veel gevallen geen landelijke inkomstenbelasting te betalen. Sinds 1953 heeft het eiland te maken met zelfbestuur. Dit betekent dat Puerto Rico eigenlijk over meer dingen beslissen als staten. Een voorbeeld is het [[homohuwelijk]]. Na de uitspraak van het Amerikaans hooggerechtshof in 2015 werd het homohuwelijk in alle 50 staten en Washington D.C. legaal. De Amerikaanse territoria vallen echter buiten deze uitspraak. Puerto Rico heeft het homohuwelijk trouwens wel ingevoerd in een aparte stemming later dat jaar.
-De Puerto Ricaanse archipel bestaat uit het hoofdeiland Puerto Rico en diverse kleinere eilanden, waaronder Vieques, Culebra, en Mona.
+Over de huidige status van Puerto Rico is al wat jaren discussie. In 2016 werd een rondvraag gedaan. Daaruit bleek dat 29% van de Puerto Ricanen wil dat Puerto Rico een Amerikaanse staat wordt, 25% wil dat Puerto Rico zijn huidige status houdt en 20% wil dat Puerto Rico een onafhankelijk land wordt.
-Het hoofdeiland meet 170 kilometer bij 60 kilometer. Het heeft een bevolking van ongeveer 4 miljoen. De hoofdstad en tevens grootste stad is San Juan, op de noordkust van het hoofdeiland met zo'n 430.000 inwoners. Het hoogste punt is 1338 meter, het laagste ligt op zeeniveau.
+===''Puerto Rico Statehood Movement''===
+Al sinds de jaren 60 is een beweging in Puerto Rico om van Puerto Rico een staat te maken. Door de jaren zijn er verschillende referenda gehouden. De opties hierbij waren het worden van een staat, onafhankelijkheid (een land worden) of de huidige status behouden. Vaak werd voor de laatste optie gekozen. Bij het laatste referendum in 2017 werd echter duidelijk dat een meerderheid van de Puerto Ricanen vóór staatschap was. Een van de redenen hiervoor was een orkaan die over het eiland heen was gegaan een paar jaar daarvoor. Puerto Rico kreeg toen geen financiële hulp van de Verenigde Staten, aangezien het geen staat was. Zowel de [[Democratische Partij]] als de [[Republikeinse Partij]] zijn voor de opname van Puerto Rico als staat. Puerto Rico zou als het een staat was, een ''swing state'' zijn. Dit zijn staten die zowel op Democraten als Republikeinen stemmen bij landelijke verkiezingen. Beide partijen maken dus kans in Puerto Rico. In 2020 werd een nieuw referendum gehouden, waarbij weer een kleine meerderheid voor staatschap was. Oud-presidenten [[Gerald Ford]], [[Ronald Reagan]], [[George H.W. Bush]], [[Bill Clinton]], [[George W. Bush]] en [[Barack Obama]] spraken zich uit vóór staatschap, terwijl oud-president [[Donald Trump]] tegen was. President [[Joe Biden]] riep op om Puerto Rico samen met [[Washington D.C.]] als staat op te nemen. In beide partijen zijn er zowel voor- als tegenstanders van staatschap voor Puerto Rico.
-Puerto Rico heeft 78 gemeenten (municipios; enkelvoud: municipio) waaronder San Juan, Ponce, Mayagüez, Caguas, en Humacao. In de agglomeratie die bestaat uit San Juan, Bayamón, Carolina, en Guaynabo wonen ruim 1,6 miljoen mensen. Elke gemeente heeft een burgemeester, en een gemeenteraad die voor een periode van vier jaar wordt gekozen. Anders dan Amerikaanse staten is Puerto Rico niet verdeeld in counties of districten. De oudste gemeente, San Juan, werd gesticht in 1517. De eeuwen erna volgden de andere 77. De gemeente Florida is de jongste gemeente; deze werd gesticht in 1971.
+Tegenstanders vinden dat Puerto Rico geen staat moet worden. Redenen hiervoor zijn dat Puerto Rico nu meer dingen zelf mag beslissen en veel uitspraken van het Hooggerechtshof niet voor Puerto Rico gelden. Voorstanders wijzen erop dat Puerto Rico niet in het [[Amerikaans Congres]] vertegenwoordigt wordt en zij niet in landelijke verkiezingen kunnen stemmen. Zo kan het voorkomen dat Puerto Ricanen in het leger in een oorlog moeten meevechten, waar de inwoners van Puerto Rico niet over mee kunnen beslissen. Hoewel anno 2021 de wet om van Washington D.C. een staat te maken is geïntroduceerd, is er nog geen wetsvoorstel om van Puerto Rico een staat te maken.
-Zie ook: Lijst van gemeenten van Puerto Rico
+{{Navigatie landen Noord-Amerika}}
-Economie
+{{VS staten}}
+[[Categorie:Puerto Rico| ]]
-De economische omstandigheden in Puerto Rico zijn sinds de Grote Depressie aanzienlijk vooruit gegaan dankzij buitenlandse investeringen in kapitaalintensieve industrie zoals petrochemische industrie, geneesmiddelenindustrie en technologie. De lokale industrie, die tot 2006 profiteerde van speciale belastingmaatregelen van de Amerikaanse overheid (geen federale belastingen voor de activiteiten van Amerikaanse bedrijven op het eiland) moet nu concurreren met industrie in armere landen waar geen Amerikaanse wetgeving voor minimumlonen bestaat. Sinds 2006 is de economie met 14% gekrompen ten opzichte van tien jaar geleden.[6]
-Op 30 juni 2015 werd bekend dat Puerto Rico niet in staat was om de schulden terug te betalen.[7] De gouverneur Alejandro Garcia Padilla, heeft een herstructurering van de schuld gevraagd. De bijzondere status van Puerto Rico maakt een oplossing van het schuldenprobleem er niet eenvoudiger op. Het eiland is geen onafhankelijke staat en kan niet bij bijvoorbeeld het Internationaal Monetair Fonds (IMF) aankloppen.[7] Maar het is ook geen district of gemeente van de VS, zodat het de bescherming tegen faillissement mist die bijvoorbeeld berooid Detroit inriep.[7] Puerto Rico heeft een schuldenlast van 65 miljard euro opgebouwd.[7] De overheidsobligaties van het eiland hebben geen herstructurering clausule waardoor minderheidscrediteuren niet verplicht kunnen worden om mee te werken. Dit is hetzelfde probleem dat Argentinië heeft met een paar crediteuren die de volledige afbetaling kunnen afdwingen met de volledige steun van het Amerikaanse rechtssysteem. Op 1 augustus verzuimde Puerto Rico 58 miljoen dollar aan aflossing en rente te betalen op een obligatielening.[8] De regering komt daarmee in conflict met de schuldeisers en wil ze aan de tafel te krijgen om over de schulden te praten.
-Demografie
-De bevolking van Puerto Rico is ontstaan uit groepen van voornamelijk Spanjaarden, Taino-Indianen, en Afrikanen. In vijf eeuwen is er een harmonieus mengsel van Spaanse, Afrikaanse en Taino tradities ontstaan, maar de cultuur van de Spaanse kolonisten is altijd overheersend geweest.
-Van de Europese bevolking stammen de meesten uit families van de kolonisten die voornamelijk afkomstig waren uit Zuid-Spanje en de Canarische Eilanden. Aanvankelijk kwamen huwelijken tussen de Spanjaarden en de Taino Indianen voor, maar de inheemse bevolking werd al snel uitgeroeid. Tegenwoordig zijn de Taino uitgestorven, maar hun bijdrage aan de cultuur van het eiland is nog terug te vinden in de plaatselijke gerechten, de kunst, en de plaatsnamen. Toen de oorspronkelijke bevolking was uitgeroeid, werden veel Afrikaanse slaven op het eiland geïmporteerd, en tegenwoordig zijn er veel Puerto Ricanen met een zichtbaar Afrikaans uiterlijk.
-Later arriveerden immigranten uit Corsica, Italië, en Frankrijk op het eiland, en veel Spaanse loyalisten uit voormalige Spaanse koloniën in Zuid-Amerika. Andere kolonisten komen uit Ierland, Duitsland, en recent, uit Cuba en uit de Dominicaanse Republiek, maar zij maken minder dan 2% van de bevolking uit. Volgens de volkstelling van 2000 beschouwt 96% van de bevolking zich als afkomstig uit Puerto Rico, zodat de maatschappij tamelijk homogeen lijkt.
-De belangrijkste taal op Puerto Rico is Spaans. Naar schatting spreekt minder dan een kwart van de bevolking goed genoeg Engels om het, naast het Spaans, als voertaal te kunnen gebruiken. Engels wordt op school onderwezen als tweede taal.
-Van de bevolking is 85% rooms-katholiek (Volkstelling van 2000).
-Sport
-Puerto Rico heeft een eigen Olympische sportploeg en wordt vertegenwoordigd op internationale evenementen zoals de Olympische Zomerspelen, de Olympische Winterspelen, de Pan-Amerikaanse Spelen, de Centraal-Amerikaanse en Caraïbische Spelen en de World Baseball Classic. Ook op de Miss Universe- en Miss Worldverkiezing wordt Puerto Rico door een eigen kandidate vertegenwoordigd, wat het land reeds vijf winnaressen opleverde.
-Bekende Puerto Ricanen
-    Ismael Rivera (zanger)
-    Jennifer Lopez (zangeres, actrice, danseres, ontwerpster en mode-icoon)
-    Tego Calderón (rapper en reggaetónartiest)
-    José Feliciano (zanger)
-    Marc Anthony (zanger, songwriter en acteur)
-    Benicio del Toro (acteur)
-    Luis Guzmán (acteur)
-    Daddy Yankee ( reggaetón-artiest, acteur, film-producent en zakenman)
-    Zion y Lennox (reggaetón-artiesten)
-    Don Omar (reggaetón-artiest)
-    Wisin y Yandel (reggaetón-artiesten)
-    Gabriel Ríos (zanger, songwriter en gitarist)
-    Ricky Martin (zanger)
-    Tito "El Bambino" (reggaetón-artiest)
-    Randy (zanger)
-    Fat Joe (rapper, acteur en labeleigenaar)
-    Javier Culson (atleet)
-    Omar Rodriguez-Lopez (gitarist, componist, producer)
-    Paul Calderón (acteur, filmproducent en scenarioschrijver)
-    Shawn Elliott (acteur)
-    Big Pun (rapper)
-    Lumidee (zangeres)
-    Joan Smalls (model)
-    Lauren Velez (actrice)
-    Michelle Rodriguez (actrice)
-    Roselyn Sánchez (model, actrice en zangeres)
-    La India (zangeres)
-    Joell Ortiz (rapper)
-Zie ook
-    Lijst van Amerikaanse eilanden naar grootte
-Externe links
-Op andere Wikimedia-projecten:
-Commons Media op Wikimedia Commons
-Commons WikiAtlas Atlas op Wikimedia Commons
-WikiWoordenboek Definitie op WikiWoordenboek
-Wikivoyage Reisgids op Wikivoyage
-    Officiële website van Commonwealth of Puerto Rico
+[[en:Puerto Rico]]
-    website van de gouverneur
+[[es:Puerto Rico]]
-    website van het Huis van Afgevaardigden van Puerto Rico
+[[fr:Porto Rico]]
+[[it:Porto Rico]]

10 grootste steden van het land
San Juan Ponce	Nummer	Stad	Inwoners	Carolina Caguas
	1	San Juan	395.326
	2	Bayamón	208.116
	3	Carolina	176.762
	4	Ponce	166.327
	5	Caguas	142.893
	6	Guaynabo	97.924
	7	Arecibo	96.440
	8	Toa Baja	89.609
	9	Mayagüez	89.080
	10	Juana Díaz	79.897